کارگروه ویژه اقدام مالی، جمعه ایران را در فهرست سیاه خود قرار داد. انتخاب در این باره نوشت در بیانیه FATF از کشورهای جهان خواسته شده برای مصون نگه داشتن سیستم بانکیشان از خطر پولشویی و تأمین مالی تروریسم در نقل و انتقالات مالی ایران، «اقدامات مقابلهای» به کار بگیرند.
به این ترتیب به آخرین خوان رسیدیم؛ گیمآور . حالا کارگروهی که آخرین فرصت را به ایران داده بود تا همراه با کرهشمالی تنها کشورهای جهان نباشند که به بلک لیست این کارگروه اضافه میشوند رای آخر را صادر کرد.
اجلاس یک هفتهای کارگروه اقدام مالی با حضور ۸۰۰ نماینده از ۲۰۵ کشور در پاریس برگزارشد و دیروز برخی رسانههای بینالمللی مدعی شدند که در پایان این اجلاس، ایران به لیست سیاه اضافه میشود چون تا آخرین روز، FATF در ایران بلاتکلیف روی دست مجمع ماند و هیچکس حاضر نشد تبعات نپیوستن به FATF را رسماً برعهده بگیرد.
تصمیم FATF برای قراردادن نام ایران در لیست سیاه را روزنامه آمریکایی «وال استریت ژورنال» بامداد جمعه اعلام کرد. این روزنامه به نقل از مقامهای آمریکایی و مقامهای کشورهای متحد آمریکا نوشت احتمال میرود گروه ویژه اقدام مالی روز جمعه ایران را در فهرست سیاه قرار دهد.
والاستریتژورنال نوشت تصمیم این کارگروه پس از آن اتخاذ شده که کشورهای اروپایی تصمیم گرفتهاند به آمریکا ملحق شوند. مطابق این ادعا، تصمیم FATF تراکنشهای مالی با ایران را زیر ذرهبین بیشتر قرار خواهد داد و فشارها را بر بانکها و شرکتهای انگشتشماری که هنوز در حال همکاری با ایران هستند افزایش خواهد داد. (هرچند اکثر بانکهای کشورهای غربی در ماههای گذشته هم که نام تهران در فهرست سیاه این کار گروه قرار نداشت از انجام تراکنشهای مربوط به ایران خودداری کردهاند.)
دولتهای کشورهای اروپایی تا پیش از این از پیوستن به کارزار فشار حداکثری دولت آمریکا علیه ایران خودداری میکردند، اما طبق ادعای وال استریت ژورنال به آمریکا اعلام کردهاند که از اتخاذ تدابیر سختگیرانه جدید توسط FATF علیه نظام مالی ایران حمایت میکنند.
پیش از این و در بیانیه کارگروه اقدام مالی اعلام شده بود که بررسی اقدامات ایران و چند کشور دیگر در حوزه مبارزه با تأمین مالی تروریسم یکی از موضوعات مهم این اجلاس خواهد و از روز اول آغاز اجلاس هم برخی گمانههای رسانهای حاکی از این بودکه با پایان مهلت تصویب لوایح مرتبط FATF، ایران ممکن است وارد لیست سیاه شود.
در بیانیه ۱۸ اکتبر ۲۰۱۹ این نهاد، این هشدار داده شده بود که چنانچه ایران تا قبل از فوریه ۲۰۲۰ کنوانسیونهای تأمین مالی تروریسم و پالرمو را مطابق استانداردهای FATF تصویب نکند، این نهاد تعلیق اقدامات تقابلی را کاملاً متوقف خواهد کرد و از همه اعضا و حوزههای قضایی درخواست خواهد کرد که اقدامات تقابلی مؤثر را اجرا کنند. در همان بیانیه، FATF ضمن ابراز ناامیدی از ایران به خاطر عدم اجرای طرح اقدام این نهاد، از این کشور خواست سریعاً مسیر اصلاحات را ادامه دهد.
با شروع اجلاس اخیر این نهاد، سؤال اصلی این بود که با به پایان رسیدن فرصت ایران و نپیوستن ایران به FATF، این نهاد در رابطه با کشورمان چه تصمیمی اتخاذ خواهد کرد؟ آیا FATF ایران را در لیست سیاه قرار میدهد یا بار دیگر مهلت را تمدید خواهد کرد.
پیش از این برخی کارشناسان و مسئولان کشورمان در رابطه با عدم پذیرش ضوابط و شرایط FATF هشدارهایی دادهاند. مجید انصاری، معاون حقوقی سابق رئیسجمهور و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، با بیان اینکه لوایح مرتبط با FATF در این مجمع معطل ماندهاند، اخیراً توئیت کرد: «عدم تصویب FATF یعنی فلج شدن تجارت خارجی با همه دنیا و افزایش شدید قیمت ارز و فشار مضاعف به مردم. مردم بدانند که عواقب این لجاجت و منفعتطلبی چقدر برای آنها گران خواهد بود. الان نیز هشدار میدهم. هنوز فرصت هست.»
عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی هم در حاشیه ششمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی، اعلام کرد احتمال اینکه ایران در لیست سیاه قرار نگیرد، بیشتر است. او گفت: «هنوز معلوم نیست چه اتفاقی در FATF خواهد افتاد، احتمال هست که ایران به لیست سیاه برود، اما احتمال قویتر این است که به لیست سیاه نرود.»
با این حال تنها آغاز گمانهزنیها درباره احتمال قرارگرفتن نام ایران در لیست FATF کافی بود تا بازار ارز بازهم افزایش قیمت را تجربه کند. و کارشناسان اقتصادی این هشدار را دادند که با قطعی شدن احتمالی قرارگرفتن نام ایران در بلک لیست FATF دلار گرانتر هم خواهد شد. مسعود دانشمند، عضو سابق اتاق بازرگانی تهران در این باره میگوید: «به بیان ساده آن زمان ما پول داریم، اما نمیتوانیم خرید کنیم و حتی جنس بفروشیم و درواقع صادرات و واردات کشور با دردسرهای زیادی روبهرو خواهد شد. ایران در شرایط فعلی هم با مشکلات زیادی برای مبادله کالا و روابط تجاری مواجه است و قرار گرفتن در لیست سیاه نظام بانکی بینالملل این مشکلات را تشدید خواهد کرد، قیمت ارز بالا میرود و نرخ تورم افزایش پیدا میکند. آن زمان ایران برای پیشبردن کارهای تجاری خود باید هزینههای گزافی را متحمل شود و به کارهای حاشیهای روی بیاورد که این مسائل هم کشور را تحت فشار قرار میدهد.» هرچند همتی، رئیس بانک مرکزی همچنان مصرانه تاکید دارد تصمیمگیری FATF در برهه کنونی تأثیر زیادی روی اقتصاد ایران نخواهد گذاشت. چرا که ایران از اوایل سالجاری با وجود تحریمها توانسته است ۳۵ میلیارد دلار ارز تأمین کند و این کار را ادامه خواهد داد.
جالب اینجاست که رئیس بانک مرکزی، حدود دو ماه پیش طی پیامی اینستاگرامی از مجمع تشخیص مصلحت نظام تلویحاً درخواست کرده بود که با توجه به شرایط حساس کنونی دو لایحه پالرمو و CFT را تصویب کند، اما وقتی بحث ورود ایران به لیست سیاه جدی شد و بازار ارز و سکه را ملتهب کرده است، گفت تصمیم FATF تأثیر چندانی بر مبادلات ایران نخواهد داشت. البته خیلی هم بیراه نمیگوید. حتی اگر زمانی که این مطلب را میخوانید ایران به لیست سیاه اضافه شده باشد، بازهم در شرایط حاضر شوک به حساب نمیآید چرا که ایران مدتهاست بهواسطه تحریمهای یکجانبه آمریکا چندان بده بستانی با سیستم مالی بینالمللی ندارد؛ بر این اساس، حداقل فعلاً رأی FATF چندان تفاوتی به حال اقتصاد ایران نمیکند، جز اینکه درصورت ورود ایران به لیست سیاه، عملاً نقل و انتقالات مالی مربوط به مبادلات اندک در حوزه کالاهای بشردوستانه و غذا و دارو نیز با مشکل مواجه خواهد شد، اما نکته دیگر که مهم است و تبعات خود را به مرور نشان خواهد داد این است که اگر ایران دوباره وارد لیست سیاه FATF شود، حتی لغو تحریمها در آینده نیز کمکی به روان شدن مبادلات مالی بازرگانان ایرانی با جهان نخواهد کرد، زیرا همه اعضای FATF، یعنی اکثر قریب به اتفاق کشورهای جهان، موظفند در مراوده با ایران پایبند به محدودیتهای مالی سخت و منضبط باشند. دیروز تلاشها همچنان ادامه داشت. در کشور همسایه شرقی یعنی پاکستان رایزنیها بر سر خروج از فهرست خاکستری و رفع دائمی محدودیتهای این گروه در رابطه با این کشور بود که گفته شد گویا نتیجه هم مثبت بوده و اسلامآباد توانسته نظر موافق اعضای گروه را جلب کند.