تبیین عملکرد آمانو در آژانس بینالمللی انرژی اتمی
تعداد بازدید : 3
بازی آمانو در جدال میان ایران و آمریکا
نویسنده : زهرا کریمی
«یوکیو آمانو»، دیپلمات ژاپنی و رئیس سالهای بسیار آژانس بینالمللی انرژی اتمی هفته پیش در سن هفتاد و دو سالگی درگذشت. گفتنی است، طی یک هفته گذشته که خبر ناگهانی بیماری و استعفای آمانو و در نهایت اعلام خبر درگذشت او با پنج روز تأخیر منتشر شده، آژانس بینالمللی انرژی اتمی نه تنها اطلاعرسانی دقیقی انجام نداده بلکه بسیار مشکوک عمل کرده است. البته بسیاری از منابع خبری اعلام کردهاند که خانواده وی از مقامات آژانس درخواست کردند که خبر مرگ او تا اتمام انجام مراسم سنتی دفنش اعلام نشود.
آمانو که بود؟
« آمانو» در یک خانواده در روستایی کوچک حومه کاناگاوا به دنیا آمد. به دانشگاه توکیو وارد و در رشته حقوق فارغالتحصیل شد. در سالهای اوج آشوب رسوایی واترگیت وارد وزارت خارجه شد؛ رسوایی که قدرتمندترین فرد آن زمان (نیکسون) و سیاستهایش را مورد تهدید قرار داده بود. از جمله آن سیاستها نقش مهم ژاپن در ایجاد شکاف بین اتحاد چین و شوروی بود.در سالهای بعد اشتیاق او برای فعالیتهای دیپلماتیک در برگیرنده زمینههای پیشگامانه بیشتر همانند انرژی اتمی بود و این باعث شد تا مقامات ژاپنی او را به عنوان نماینده حکومت در پنل خلع سلاح و منع گسترش اتمی در سازمان ملل برگزینند. در آن سالها نگرانی روزافزونی درباره چشمانداز هستهای وجود داشت. در سال 2005 او رسما به عنوان سفیر ژاپن در آژانس بینالمللی انرژی اتمی انتخاب شد. با توجه به شایستگیهای فردی که او از خود نشان داد در ذهن هیئت حاکمه آژانس به عنوان جانشین تصدیگری چالشی «البرادعی» برگزیده شد. به زودی « آمانو» نخستین دوره ریاستش را در دسامبر 2009 شروع کرد.
نگرش آمریکایی به آمانو
«آمانو» که با حمایت آمریکا جانشین
«البرادعی» شد به آنان وعده داده بود در مذاکرات هستهای با ایران در زمین آمریکاییها بازی کند. پیامهای فاش شده دیپلماتیک که با یک سری از اسناد فراهم شده از سوس ویکیلیکس ، پشتیبانی میشد، نشان داد که تماسهای گرفته شده از سوی جفری. آر. پیات فرستاده ایالات متحده در وین«آمانو» را به عنوان یک فرد دارای « ذهن- آزاد و مستقل» ولی به طور استوار در خدمت هر تصمیم راهبردی مطابق میل آمریکا، از انتصابات سطح بالا تا دستکاری های مربوط به برنامه سلاح هستهای ایران توصیف کرد. آمریکا بر این باور بود که «آمانو» کسی است که یک کتاب گشوده از خصومت متمایل به تملک سهم بیشتری در بازی بر ضد ایران است. وی یک بازیگر مطیع حزب سوم و نه مشتاق یا حتی متمایل به دستکاری در شبکه سیاسی که توسط پنج به علاوه یک چیده شده بود، است و مستعد تسلیم است، اما کارها کاملا به مذاق آمریکاییها آن گونه که باور داشتند، نبود. شاید اینها به خاطر حرفهای گفته شده بود یا شاید ریشه در وجدان پاک و حس عمیقا ریشهدار احترام در فرهنگ ژاپنی که در رگ و ریشه او بود و شاید هم به دلیل شایعات حول و حوش اخبار بیرون آمده از ویکیلیکس بود، اما «آمانو» کاملا در بستر قوانین دیکته شده توسط آمریکا و شرکایش بازی نکرد و این دقیقا همانی بود که او همیشه پافشاری میکرد که حوزه اختیارش بیشتر از حوزه تکنیکی بود، او در برابر لکههای منافع سیاسی نفوذناپذیر بود. البته در ماههای گذشته آمریکا و رژیم صهیونیستی نیز «آمانو» را برای افزایش بازرسیها و انتشار گزارشهای جهتدار علیه برنامه هستهای ایران، تحت فشار قرار داده بودند. «بنیامین نتانیاهو» نخستوزیر رژیم صهیونیستی بارها از وی به دلیل آنچه او بیتوجهی به اسناد ادعایی درباره برنامه هستهای ایران خوانده، انتقاد کرده بود.
حمایت همهجانبه آمانو از ایران
مرگ «آمانو» بسیاری از سیاسیون را در شوک فرو برد، بیشک سختترین پرونده آژانس بینالمللی انرژی اتمی در این سالها که تحت تاثیر نفوذ آمریکا و هم پیمانانش قرار داشت، پرونده ایران بود. بر اساس توافق هستهای سال ۲۰۱۵، مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی وظیفه گزارشدهی در مورد وضعیت برنامه هستهای ایران و پایبندی تهران به بندهای هستهای برجام را بر عهده دارد. «آمانو» در دوران تصدیگریاش که نزدیک به یک دهه بود، دائما پایبندی ایران به تعهداتش را تایید کرد. در دوران مسئولیت او بود که به خاطر اشتیاق نشان داده شده از سوی همه طرفها و مذاکرات پرحرارت، برجام مورد توافق همه طرفها قرار گرفت. وی تا پیش از تصمیمات اخیر جمهوری اسلامی ایران برای کاهش تعهدات هستهای، در پانزده گزارش پیاپی از جمله پنج گزارش پس از خروج آمریکا از برجام، تایید کرده بود که تهران به این توافق پایبند است. سپس هنگامی که « ترامپ» قدرت نما به قدرت رسید و یک جانبه از برجام عقب نشست، « آمانو» اعلام داشت که عمیقا نگران اعمال تحریکآمیز از سوی آمریکاست که تهدیدی برای نابودی برجام است. چنین اعلام موضع پر سر و صدا کننده از سوی یک پیرمرد محافظهکاری چون آمانو نگرانیهای پشت پرده که خواستار فروپاشی برجام بودند را بالا برد. او یک خار رو به رشد بود که لازم بود کنده شود. دلایل مشابه دیگری موجب شد تا شایعه شود که ناخرسندان از رهبریاش او را مجبور کردهاند تا به زمان چهار ساله مدیر کلی (یعنی تا سال 2021) رضایت دهد. چند ماه بعد آمانو هر روز در انظار عمومی کمتر پدیدار شد و گفته شد از یک بیماری ویژه رنج میبرد ولی هنوز با لحنی ضعیف گلههای خود را بیان میکرد. در مورد مرگ «آمانو» باید تحقیقات بیطرفانهای صورت بگیرد. باید سازمانهای مردم نهادِ مستقل در دنیا درباره مرگ مدیرکل سابق آژانس بررسی دقیق انجام بدهند. دنیا باید دقت نظر بیشتری داشته باشد. آیا دروغ بزرگتری در راه است؟ آیا مرگ ناگهانی«آمانو» هم گوشهای از پازل فشار حداکثری بر ایران است؟
جانشین آمانو کیست؟
اکنون باید منتظر ماند و دید چه کسی جایگزین«آمانو» خواهد شد. آیا مدیرکل جدید آژانس بازهم به آمریکا وعده خواهد داد در زمین آنها بازی کند و گزارشهای بازرسان را آن طور که آمریکاییها بخواهند تنظیم و قرائت میکند؟ طبق گزارش رسانههای غربی رقابت اصلی برای جایگزینی وی به عنوان مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی بین یک رومانیایی و یک آرژانتینی است. خبرگزاری« رویترز» چندی پیش در گزارشی نوشته بود «کرنل فروتا» هماهنگکننده ارشد سیاستگذاری آژانس (اهل رومانی) و « رافائل گروسی» نماینده آرژانتین در آژانس بینالمللی انرژی اتمی، نامزدهای احتمالی جانشینی آمانو هستند.