
راه طولانی برای زنانهشدن پایتخت
تعداد بازدید : 2
شهرها زنانه نمیشوند، عادلانه میشوند
نویسنده : الهه محمدی
حدود یکماه پیش بود که سکینه اشرفی، معاون برنامهریزی، توسعه شهری و امور شورای شهردار تهران، از حرکت تهران بهسمت زنانه شدنِ بیشتر خبر داد؛ خبری که دادههای آماری آن بر پایه مطالعات سند «آیندهنگاریکلانشهرتهران» بهعنوان یکی از اسناد پشتیبان برنامه سوم توسعه شهر تهران بود و حکایت از آن داشت که زنان تهرانی نسبتبه گذشته بیشتر در فضاهای تجاری و آموزشی حضور دارند. طی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴، زنان در مقاطع تخصصی و حرفهای نسبت به سالهای گذشته در مقایسه با مردان رشد مثبتی داشتهاند، نرخ مشارکت اقتصادیشان در بازار کار رسمی و بهتبع آن نرخ رشد تعداد زنان بیمهشده افزایش یافته و بیشتر از گذشته در پیادهروها، میدانها و خیابانهای شهری حضور دارند. این شاخصها درحالی جزو عواملی برای زنانهشدن بیشتر تهران درنظر گرفته شده است که طبق آمارهای رسمی که هرازگاهی از سوی دستگاههای مختلف منتشر میشود، تغییرات زنانه شدن شهر تهران طی یکصد سال اخیر در فضاهای شهری روبهرشد بوده، اما با توجه به جمعیت زنان این شهر، تغییرات چندان هم چشمگیر نیستند. از تغییر در وضعیت اشتغال و فرصتهای شغلی بگیرید که شهرداری آن را از عوامل زنانه شدن شهرها میداند تا بحث امنیت زنان در خیابانها.
راه ناهموارِ پیش بهسوی زنانهشدن شهرها
گرچه معاون برنامهریزی، توسعه شهری و امور شورای شهردار تهران، از زنانه شدن بیشتر شهر تهران خبر داده؛ اما تاکید هم کرده: داعیه حضور زنان در فضاهای شهری بهمعنای عادلانه شدن فضا و بهبود شاخصهای جمعی و عدالت جنسیتی نیست. از طرفی تازهترین آمار سرشماری جمعیت شهر تهران مربوط به سال ۹۵نشان میدهد حدود چهارمیلیون و ۳۶۴هزارنفر از مجموع هشتمیلیون و ۶۷۸هزارنفر جمعیت شهر تهران، زنان هستند. موضوعی که شاید موجب شده مسئولان شهری تهران، از زنانه شدن این شهر حرف بزنند. بررسیها نشان میدهد مساحت کل مجموعههای اختصاصی زنان در شهر تهران بیش از ۱۱۳هکتار است که در مقابل جمعیت زنان شهر تهران، بسیار کم است.این موضوع در کنار میزان اشتغال زنان در این شهر نسبت به تعداد تحصیلکردگان و میزان امنیت زنان در شهر، نشان از آن دارد که شهر تهران آنطورکه این مسئولان شهری از آن دم میزنند، چندان هم زنانه نیست.
تازهترین گزارش مرکز آمار ایران از نرخ اشتغال در بهار امسال نشان میدهد، به ازای هر چهار مرد تنها یک زن اقتصاد مشارکت دارد و نرخ بیکاری زنان هم نزدیک به دو برابر این شاخص در گروه مردان است. شهربانو امانی، عضو شورای شهر تهران، یکی از مسئولان شهری است که معتقد است: هرچند روند حضور زنان در شهرها بهویژه شهر تهران روبه رشد بوده است، اما راه زیادی تا به کار بردن واژه «پیش بهسوی زنانهشدن شهرها» در پیش داریم.
امانی در گفتوگو با خبرآنلاین، با بیان اینکه در وضعیت زنان در مدیریت ملی و شهری یک عقبنگهداشتگی زیادی با شرایط متعادل جامعه وجود دارد، میگوید: « از دهه ۸۰ بیشتر برنامهریزان که مرد هستند، نگران این بودند که با پیشروی زنان در عرصه ورود به مراکز آموزش عالی، کشور در آینده نه چندان دور دچار بیبرنامگی خواهد شد و مطالبات زنان بالا خواهد رفت.
زمانیکه کنکور عادلانه و محدودیت جنسیتی حذف شد، زنان توانستند به مراکز آموزش عالی راه پیدا کنند؛ اما این دلیل بر آن نشد که زنان بتوانند از حیث آموزش تکمیلی حضور گستردهای داشته باشند. در مقطع کارشناسی، حضور زنان در مراکز آموزش عالی از ۶۵درصد بالاتر رفت؛ ولی در تحصیلات تکمیلی چون تصمیمسازان و تصمیمگیران غالبا مرد هستند، این آمار کاهش یافت. کمااینکه میبینیم بهرغم میزان دانشآموختگی زنان و تجربه خوب در این حوزه، هنوز یک رئیس دانشگاه زن نداریم؛ چه رسد به معاون زن و وزیر زن!»
پوسته سخت مردانه دربرابر حضور زنان در شهر
امانی، با بیان اینکه مردان در حلقه اصلی تصمیمگیری کشور هستند و زنان در این حلقه وجود ندارند، میگوید: «رویکرد جدید شورای شهر تهران این بوده که زنان ضمن تجربیات مدیریتی بتوانند در مدیریت عالی هم حضور داشته باشند. تلاش شورای پنجم شهر بر این بود که شهرداران حتما حضور زنان را هم در برنامه و هم در مدیریت ببینند. بنابراین الزام بهکارگیری ۳۰درصدی زنان را درسطوح مدیریتی طی برنامه سوم هم گنجاندیم. اما آیا فقط اینکه شهرداران و مسئولان شهری در صحبتهایشان از حضور زنان در شهرها و مدیریت شهری حرف بزنند، شهر را زنانه میکند؟ آیا امنیت روح و روان زنان در شهر گرفته میشود؟»او با بیان اینکه تغییر نگرش و باور موضوع سختی است، ادامه میدهد: «اینکه الان بگوییم شهر تهران زنانه شده است، کار یک روز و دو روز نیست. ما فرآیند زنانه شدن شهر را در دستور کار قرار دادیم اما آن پوسته سختی که برای حضور زنان در مدیریت شهری و فضای عمومی مقاومت میکند، همچنان سرجای خودش وجود دارد.»
شهرها زنانه نمیشوند؛ بلکه میتوانند عادلانه شوند
علی طیبی، بنیانگذار مجمع حق بر شهر باهمستان با بیان اینکه میزان دسترسی به قدرت، اکثریت و اقلیت را مشخص میکند، معتقد است: زنان همواره در جوامع از نظر تعداد در اکثریت نسبی و از نظر دسترسی به قدرت، در اقلیت مطلق هستند.
طیبی میگوید: «میزان اعتقاد مدیریت شهری به حق زنان در توسعه شهر را میتوان در عبارت: «تنها معاون زن شهردار...» و عکسهای یادگاری مدیران شهری دید. حضور زنان در فضاهای عمومی، شغلی و شهری حاصل دهها سال مبارزه فعالان حقوق زنان بهرغم تمام محدودیتهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی است؛ نه از سر عنایت صاحبان قدرت.»
او ادامه میدهد: «شهرها زنانه نمیشوند؛ بلکه میتوانند عادلانه شوند. این امر از یک سو از راه مشارکت حاصل میشود و از سوی دیگر از راه مقاومت. مشارکت در فرصتهای محدود و مقاومت در برابر تبعیضهای نامحدود.»