طبق قرار قبلی ، امروز ظهر محمدجواد ظریف و یوسف بنعلوی، در وزارت خارجه با یکدیگر دیدار میکنند. گفته میشود تنش میان تهران و لندن و حوادث خلیجفارس سوژه این دیدار و رایزنیها خواهد بود آن هم در حالی که هفته گذشته عادل عبدالمهدی نخستوزیر عراق نیز با همین دستور کار به تهران آمد و با حسن روحانی دیدار کرد.
***
در تمام این سالها هرگاه سخن از کانال میانجیگری بین ایران و آمریکا به میان آمده، «عمان» یکی از گزینههای همیشه روی میز بوده است. حتی زمانی که تصور مذاکره با آمریکا و نشستن با آنها پشت یک میز، چیزی شبیه «غیرمحال» بود و سخن گفتن از آن هم، سنسور دلواپسی دلواپسها و کاسبان تحریم را به صدا درآورده و حساس میکرد(!) ، بازهم خبر رسید که «عمان» میزبان یک نشست مخفیانه و محرمانه و پشت پرده میان مسئولان ایرانی و آمریکایی بوده و از وقتی برای نخستین بار پردهها در افتاد، تابوی مذاکرات هم کمکم شکست و بعدتر در جریان مذاکرات هستهای، مسئولان دو کشور در سطح وزارت خارجه با یکدیگر دیدار کردند، دست دادند و حتی کنار یکدیگر راه رفتند.
برجام اما نتوانست تابوی دشمنی 40 ساله را بشکند. بدعهدی آمریکا و زیرمیز توافق زدن از سوی ترامپ، همه چیز را بدتر و خرابتر کرد. حالا تنشها میان ایران و آمریکا به شدیدترین حد در تمام این سالها رسیده و خطر درگیری نظامی در خلیج فارس، همه منطقه را به هراس انداخته و این خطر آن قدر جدی هست که مدتی است از اعضای تیم B (به جز بولتون) صدا درنمی آید. بنیامین نتانیاهو و بن سلمان ساکت شدهاند و البته در این شرایط ، تنگه هرمز و تیم B فقط همین یک B بریتانیایی را کم داشت: «بوریس جانسون»!
***
سال گذشته درست همین ایام بود؛ ژوئیه 2018؛ در نخستین روزهای ژوئیه «ظریف» به عمان سفر و با «بن علوی» دیدار کرد. «بنعلوی» هم راهی واشنگتن شد تا گمانهزنیها درباره میانجیگری عمان باز هم قوت بگیرد با این حال رسانههای آمریکایی و عربی نوشتند که در مذاکرات میان بنعلوی و همتای آمریکاییاش، صحبتی از میانجیگری به میان نیامده و مذاکرات حول محور ایران نبوده است. گفته شد که بحث اصلی «تأمین امنیت کشتیرانی در خلیجفارس» بوده است. بنعلوی درباره سفر به واشنگتن در مصاحبه با رسانهها تاکید کرد که پیامی از سوی کسی از جمله ایرانیها برای آمریکاییها نیاورده است.
او گفت: معتقدیم، میشود گفتوگو را شروع کرد. دو طرف وسط این همه مشغولیت نیاز دارند فرصتی پیدا کنند که وارد چنین درگیری نشوند؛ این درگیری برای منطقه و کسی، هیچ فایدهای ندارد.
یک سال گذشت. از گفتوگو خبری نبود. در این یک سال بنعلوی باز هم به ایران آمد. اردیبهشت سالجاری، ظریف یک بار دیگر میزبان یک میهمان شد که به طور ناگهانی راهی ایران شده بود آن هم در بحبوحه شدت گرفتن تنشها میان ایران و آمریکا و در روزهایی که گزینه جنگ، جدیتر از همیشه بر روی میز قرا گرفته بود و تمام کشورهای منطقه به تکاپو افتاده بودند این «عمان» بود که تلاش میکرد نقش همیشگی و چهل ساله خود را خوب ایفا کند: یک میانجی که رابطه و میانه خوبی با دو طرف دارد و البته استارت رابطه با اسرائیل را هم زده است!
امسال هم بنعلوی پس از سفر اردیبهشتی به ایران، در گفتوگو با شبکه بیبیسی عربی در پاسخ به این سؤال که آیا عمان نقشی بهعنوان میانجی میان ایران و آمریکا ایفا میکند، گفت : نه واقعاً، ما آنطور که شما فکر میکنید نقش میانجی نداریم.
درواقع بنعلوی بازهم تأکید کرد سفر اخیرش به ایران در روز دوشنبه با هدف ارائه پیشنهاد برای میانجیگری میان تهران و واشنگتن نبوده است. البته به نظر میرسید وزیر خارجه عمان، تمایل دارد تا صحبتهای همتای ایرانی خود را به آمریکا منتقل کند: «ایرانیها بدون هیچ دلیلی گرفتار این وضعیت شدهاند. از نظر آنها تحریمهای آمریکا بیدلیل و منطق است. ایرانیها آمادهاند که در مورد سیاست خارجیشان گفتوگو کنند ولی در شرایط متفاوت و نه زیر فشار.»
و حالا بنعلوی دوباره به تهران میآید؛ بازهم یک سفر ناگهانی. فراموش نکنیم عمان به عنوان کشوری که مسئول تأمین امنیت آبراه خروجی کشتیها در تنگه هرمز است ، نمیخواهد صرفاً با نگرانی شاهد تحولات و تنشها باشند و میخواهد نقش تاثیرگذارتری ایفا کند، اما این نکته را هم نباید فراموش کرد که در این بزنگاه آن کشوری باید مخاطب اصلی رایزنیهای عمان باشد که رئیس جمهوریاش دیگران را تهدید به نابودی میکند و با وجود اعزام ناوهواپیمابر به منطقه مدعی آمادگی برای گفتوگو با ایران است و میگوید میتواند در 10 دقیقه افغانستان را از روی نقشه محو کند!
به قول «ظریف» اینجا ساحل ماست، خلیج همیشه فارس ماست و منطقه ماست. این دیگران هستند که هزاران مایل دورتر از مرزهای خود؛ مانور قدرت میدهند!