
مدیرمجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران :
تعداد بازدید : 5
پیوند مردم با آیین های عاشورایی ناگسستنی است
نویسنده : دریا وفایی / گروه فرهنگ و هنر
مراسم افتتاح نمایشگاه و نشست «آیینهای عاشورایی تهران با نگاهی ویژه به شمیران» با هدف پاسداشت و معرفی مواریث ملموس و ناملموس عاشورایی اعم از آیین ها و تکیه های ثبت ملی شده منطقه شمیران در مجموعه نیاوران برگزار شد.
بیژن مقدم مدیر مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران دراین مراسم طی سخنانی گفت: یکی از رسالت های مجموعه های فرهنگی تاریخی که بخشی از میراث فرهنگی کشور تلقی می شوند حفاظت، تبیین و معرفی میراث ناملموس فرهنگی کشور است و بخش مهمی از این فرهنگ، فرهنگ عاشورایی است، چیزی که به هیچ عنوان امکان جدایی آن از فرهنگ عمومی مردم ما وجود ندارد و پیوند آن با مردم روز به روز قوی تر و مستحکم تر می شود و کسی نمی تواند مردم را از این فضاها و باورهای عمومی دور کند.
وی ادامه داد: پیوند مردم با آیین های عاشورایی ناگسستنی است و ما وظیفه داریم که فعالیت هایی در این جهت انجام داده و علاوه بر معرفی آیین های منطقه، تا حد ممکن آن ها را درمعرض نمایش نیز قرار دهیم.
تکایا منشا انسجام اجتماعی هستند
احمد مسجد جامعی وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در بخشی از این مراسم اظهار داشت: تکایا محصول یک تاریخ است، درواقع بهتر است به آن ها بگوییم تکیه موزه؛ در تکیه نیاوران تابلوهای خط، خوشنویسی، آثار شمایلی و نقاشی های قهوه خانه ای بسیار فاخر و برجسته وجود دارد که نشان از فرهنگ مردم منطقه است.
وی گفت: برگزاری آیین ها سبک و اصول مخصوص خود را دارند، مثلا برپایی چادر ها قاعده و پروتوکل های مخصوصی داشته و یا در رنگ بندی تعزیه لباس اولیا سبز، اشقیا قرمز و بلاتکلیف ها زرد بوده است. فلسفه این رنگ ها در ۴۰۰ سال پیش در مقایسه با کاربردهای امروزی همچون چراغ راهنمایی کاملا اصولی بوده و از این دست ریزه کاری ها بسیار وجود دارد.
وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی کشورمان بیان داشت: در دوره جدید گرفتار ذوق زدگی شدیم و بسیاری از بناهای قدیمی تخریب و بناهای نو جای آن را گرفته اند؛ استفاده از تجهیزات روز خوب است اما نباید منجر به از بین رفتن سازه ها و نمادهای گذشته مان شوند.
او افزود: تکایا با وضو و روضه و زیارت عاشورا بنا نهاده شده اند و پشت ساخت آنها خاطره وجود داشته که اگر از بین روند تاراج خاطرات شهر و شمیران است. در این تکیه ها نباید میراث و سابقه تغییر کند، استفاده از ابزار روز خوب است اما هنر و معماری آن نباید دست بخورد چراکه تکایا هرکدام یک موزه، تاریخ، خاطره، میراث و فرهنگ هستند و نباید از بین روند.
مسجد جامعی خاطرنشان کرد: تکایا منشا انسجام اجتماعی هستند و مردم اعم از غنی و فقیر را کنار یکدیگر قرار می دهد و از بین برنده طبقات اجتماعی هستند.
تکیه ها قلب تپنده هر روستا و محله ای در شمیران هستند
سید مهدی اعرابی، شمیران پژوه نیز در این گردهمایی به بررسی ویژگی های تکیه ها، حسینیه ها و سایر بناهای مذهبی منطقه شمیران و ارتباطات و قرابت این بناها پرداخت و اظهار داشت: تکیه ها قلب تپنده هر روستا و محله ای در شمیران و جلوه گاه تمام احساسات آیینی مردم بوده است. با مطالعه روابط و اثاری که از تکیه ها بدست آمده مشخص می شود که این روابط به تقویت بنیان خانواده ها کمک کرده است. او ادامه داد: طی بررسی تکیه ها متوجه می شویم که در گذشته بین تکایای مختلف منطقه ارتباط وجود داشته که شامل «اوین، درکه، فرحزاد و ونک»، «امامزاده قاسم، جماران و دربند»، «تجریش (تکیه بالا و پایین) و دزاشیب»، «چیذر، دزاشیب و تجریش (بالا و پایین)»، «حصاربوعلی، کاشانک و نیاوران»، «ازگل، اراج، دارآباد و لویزان» و «جماران و حصارک» می شود.
اعرابی گفت: عزاداری ها در شمیران دارای عناصر عشق، اعتقاد، شور و حرکت، کسب هویت و تعمیق آثار و مفاهیمی مثل وقف هستند.
اصیل ترین عناصر هویتی و مذهبی در شمیران وجود دارد
درادامه این نشست، مرتضی رضوانفر پژوهشگر میراث ناملموس، نیز طی سخنانی بیان داشت: هرچه مدرنیته و غرب گرایی آمده اول از شمیران شروع شده و بعد به محله های دیگر و شهرستان ها رفته؛ با این وجود اصیل ترین عناصر هویتی و مذهبی و مردمی را در اینجا می بینیم.
او با بیان ویژگی هایی که موجب ثبت ملی یک بنا می شود پرداخت و توضیح داد: بناها هرچه قدیمی تر باشند زودتر ثبت می شوند؛ این بنا باید ملجا و مبدا اتفاق یا حادثه مهم در سبک معماری باشد که بتوان در فهرست آثار ملی به ثبت رساند. اما در بخش میراث ناملموس یا غیر مادی به اینها کار نداریم و تفاوت ها مهم است؛ بر اساس تعاریف بین المللی تفاوت باعث گفتگو و صلح است و تشابه اختلاف ایجاد می کند. به دلیل اینکه جهان یکسره به سمت غربی شدن پیش می رود به تفاوت ها اهمیت می دهیم.
رضوانفر گفت: کل بشر در حال یک شکل شدن است و همین امر موجب بی ارزشی می شود، در نتیجه افراد برای حفظ هویت اسلحه به دست می گیرند. میراث فرهنگی ناملموس به این دلیل ثبت می شوند تا این تفاوت ها که هویت ما هستند ماندگار شوند و از بین نروند؛ این تفاوت ها و تنوعات با هدف حفظ و جاودانگی ثبت می شوند.
سفرنامه ها موجب آشنایی بیشتر با آداب و رسوم مردم در گذشته می شود
مهرشاد کاظمی پژوهشگر و تهران پژوه نیز در بخش دیگری از این مراسم اظهار داشت: از دوره صفویه قالب سیاحانی که به ایران می آمدند اروپایی بودند. اینان مشاهدات خود را درخصوص بناها، آداب، رسوم، فرهنگ و آیین های مردم ما نوشته و مستند کرده اند و چون تاریخ نگاران ما برایشان امری عادی و روزمره بود توجهی به ثبت آن نمی کردند.
او با بیان این که سیاحان جزئیات خیلی خوبی از آیین های عاشورایی و محرم نوشته و ثبت کرده اند توضیح داد: تانکوانی فرانسوی در دوره فتحعلی شاه قاجار به ایران آمد و شرح کامل همراه با جزئیات تعزیه بیان کرد و غذاها، لباس ها، نوحه ها، آیین و احساسات مردم و غیره را با جزئیات ثبت کرد و خیلی خوب مراسمی که در تهران بوده را شرح می دهد. در سفرنامه ای دیگر سرویلیام اوزلی انگلیسی شرح کامل مراسم محرم و تعزیه را با جزئیات کامل بیان می کند که مطالعه این سفرنامه ها می تواند ما را بیشتر با آن آیین و رسوم آشنا کند.
گفتنی است: نمایشگاه و نشست «آیین های عاشورایی تهران با نگاهی ویژه به شمیران» با همکاری مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه یک، تکایای شمیران و مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان برگزار شد.