ایرانیها در سال چقدر کارتبهکارت میکنند؟
تعداد بازدید : 1
بزن به کارتم
نویسنده : مریم یعقوبی/ خبر آنلاین
کارتبهکارت کردن، یکی از متداولترین عملیات بانکی در ایران است که اگرچه نمونههای مشابه زیادی در مدلهای استاندارد جهانی برای آن وجود ندارد، ولی طی سالهای اخیر به یکی از پرکاربردترین تراکنشها در کشور ما تبدیل شدهاست؛ تاجاییکه برآوردهای حدودی، تعداد آن را بیش از سه میلیارد تراکنش در سال نشانمیدهند.
یکی از علل افزایش این تراکنشها به بیش از سالانه سه میلیارد، تغییری است که از خرداد سال ۹۶ با ابلاغ دستورالعملی موجز و کوتاه از سوی بانکمرکزی در ابزارهای انجام این تراکنش ایجاد شد؛ دستورالعملی با نام «الزامات خدمت انتقال کارتبهکارت دو جانبه بدون حضور کارت» که همچنان تنها مستندی است که در آن تعریفی از «پرداختسازی» ارائه شده است. با ابلاغ این دستورالعمل، مؤسسات اعتباری مجاز شدند عملیات آغاز تراکنشهای کارتبهکارت را به اشخاص حقوقی واگذار کنند ولی مسئولیت و پاسخگویی در قبال این تراکنشها همچنان بر عهده خود آنهاست.
پرداختساز؛ مولود ناقصالخلقه کارتبهکارت
اشخاص حقوقی مورد اشاره در این دستورالعمل در واقع همانهایی هستند که پیش از اینها برخی مسئولان بانکمرکزی شفاهاً از آنها با عنوان «پرداختساز» نام برده بودند. بنا بر تعریف ارائه شده در این دستورالعمل، پرداختساز شخصیتی حقوقی است که با توسعه اپلیکیشن، امکان آغاز تراکنشهای انتقال وجه کارتبهکارت را فراهم میکند. به این ترتیب پای اَپهای مختلف به عنوان بازیگران جدید حوزه فینتک به عملیات انتقال وجه کارتی بازشد؛ ولی مشکل این بود که هیچ مستند مجزایی درباره فعالیت پرداختسازی که مثلاً شرایط، نهاد متولی ارائه مجوز، مقررات و استانداردهای ناظر بر فعالیت و... را تعیین و تشیح کند، از سوی بانکمرکزی تدوین نشده بود و هنوز هم نشده است.
لازم به گفتن نیست که ایجاد چنین امکانی اگرچه با محدودیتهایی مانند حداکثر سقف یک میلیون تومان انتقال برای هر کارت در شبانهروز همراه بود، زمینه رقابت جذابی برای شرکتهای پیاسپی بوجود آورد.
ازآنجاکه اغلب این شرکتها پیش از این اپلیکیشنهای خود را در حوزه ارائه خدمات مختلف پرداختی معرفی کرده و توسعه داده بودند، کاملاً مشخص بود که برندگان اصلی رقابت در جمع کردن تراکنشهای انتقال وجه کارتی، شرکتهای پیاسپی خواهند بود.
شاپرکِ نگران
ارائه خدمت کارتبهکارت روی اپلیکیشنهای پیاسپیها اگرچه با مجوز بانکمرکزی انجام شد، اما اصلاً با موافقت و استقبال شاپرک همراه نبود.
به همین خاطر نیز مسئولان این شرکت در اطلاعیهای که اردیبهشت ماه امسال روی سایت شاپرک قرار گرفت، اعلام کردند برخلاف خدمات پرداخت، خدمت کارتبهکارت تماماً شتابی بوده و از زیرساختهای شبکه پرداخت الکترونیک کشور یعنی سوئیچ شرکتهای پیاسپی و شرکت شاپرک عبور نمیکنند؛ بلکه مشابه سایر تراکنشهای کارتبهکارت از طریق سوئیچ بانک پذیرنده مستقیماً به سوئیچ شتاب ارسال میشوند. با توجه به تکرار این اشتباه از سوی برخی ناظران و رسانهها، تأکید بر این نکته ضروری است که خدمت کارتبهکارت چه در قالب برخی اپلیکیشنهای شرکتهای پیاسپی ارائه شود و چه از سوی برخی اپلیکیشنهای دیگر، کاملاً از شبکه پرداخت مجزا بوده و بنا بر الزامات بانکمرکزی، مدیریت ریسکهای آن بر عهده بانکها قرار دارد.
علاوه بر این در همان مستند الزام خدمت پرداخت کارتبهکارت که توسط بانکمرکزی ابلاغ شده بود، مسئولیت نظارت و مدیریت تمام ریسکهای برونسپاری آغاز تراکنش انتقال وجه متوجه بانک مبدأ دانسته شده است بنابراین بانکها باید مانع تخلفاتی مانند تخلف از سقف انتقال شوند.
بهشت تخلفات
همین ضعف نظارت درکنار عوامل دیگر خیلی زود، انتقال وجه کارتی توسط پرداختسازها را به ابزاری آسان و راحت برای جابهجایی پولهای غیرشفاف تبدیل کرد و این یکی از همان علل افزایش چشمگیر تعداد تراکنشهای کارتبهکارت مخصوصاً طی چند ماه اخیر است.
جلسهای کمسابقه در طبقه هفدهم بانکمرکزی
هفتههای پایانی حضور ناصر حکیمی، در معاونت فناوریهای نوین بانکمرکزی، جلسه مهمی در طبقه هفدهم ساختمان بانک تشکیل شد و در تصمیمی کمسابقه، شاپرک مأمور شد در مدت کوتاهی سامانهای را ایجاد کند تا به وضعیت نابهسامان تراکنشهای کارتبهکارت نظم و انضباطی داده شود. اگرچه در حالت کارتبهکارت توسط اپلیکیشنها، اَپهای پرداختساز جای دستگاه خودپرداز را میگیرند اما دستورالعمل بانکمرکزی درباره سهم پرداختسازها از کارمزد انتقال وجه کاملاً سکوت کرده و هیچ مدلی برای آن تعیین نشده و همانگونه که گفته شد، بانک مبدأ باید همان بانکی تلقی شود که ابزار تراکنش را فراهم آورده است.
بر همین اساس پیگیریها از چند بانک و شرکت پیاسپی نشانمیدهد که سهم پرداختسازها از کارمزد تعلق گرفته به بانک مبدأ کاملاً در گرو توافق بانک و پرداختساز است و در موارد متعددی بانکها حاضر به پرداخت هیچ سهمی از کارمزد به پرداختسازها نبودهاند.