هفتم فروردین ماه سند جامع همکاری ۲۵ ساله ایران و چین پس از سال‌ها حرف و حدیث در خصوص آن، توسط وزرای خارجه دو کشور امضا شد. سندی که مخالفان آن را قرارداد ترکمانچای جدید می‌خوانند و از وابستگی طولانی‌مدت و اعطای امتیاز به چین هراس دارند. در سوی مقابل موافقان آن را گامی مثبت در عرصه دیپلماسی کشور حساب می‌آورند. گفتنی است پایه‌های تحکیم روابط ایران با چین از سال ۹۴ ریخته شد، زمانی که رئیس‌جمهور چین یک سال پس از برجام به ایران سفر کرد. پس از خروج ترامپ از توافق در سال ۹۷، امید مقامات کشور به اروپایی‌ها به در بسته خورد. در این شرایط یار غار ایران چین شد که به خرید نفت کشورمان ادامه داد. در سال ۹۵ دو کشور بیانیه مشترک جامع راهبردی را صادر کرده و برای انعقاد یک برنامه همکاری جامع توافق کردند اما جزییاتی از این برنامه چندان به بیرون درز نکرد. پیش‌نویس سند مذکور نیز در تیر ۹۹ در دولت روحانی بررسی و تأیید شد و وزیر امور خارجه مأموریت یافت با انجام مذاکرات نهایی، بر اساس منافع متقابل بلندمدت، این برنامه را به امضای طرفین برساند که این اتفاق نهایتاً در هفتم فروردین ۱۴۰۰ افتاد.

• مفاد قرارداد

باید توجه داشت تاکنون متن قرارداد مذکور به طور رسمی منتشر نشده است و تنها چند روایت مختلف از برخی رسانه‌ها نقل شده است. البته همانطور که اشاره شد در سال ۹۵ دو کشور بیانیه‌ای مشترک به زبان انگلیسی منتشر کردند که سرفصل‌های اصلی همکاری طرفین را مشخص می‌کرد، اما جزییات و اعداد و رقمی را شامل نمی‌شد. به همین جهت بازار شایعات در این خصوص همواره داغ بوده است؛ از بحث‌هایی در در رابطه با واگذاری جزایر جنوبی کشور گرفته تا حق ماهیگیری نامحدود که البته از سوی مقامات داخلی رد شده‌اند. البته در آخرین نسخه‌ای که به صورت غیررسمی از متن سند ۲۵ ساله منتشر شده است، دو افق کوتاه‌مدت و میان بلند مدت برای همکاری‌ها در نظر گرفته شده است. حوزه‌های اصلی در کوتاه‌مدت شامل همکاری‌های نظامی-دفاعی و امنیتی (همچون گسترش همکاری‌ها در زمینه مقابله با تروریسم و قاچاق، اجرای رزمایش‌های مشترک، و توسعه همکاری‌ها ...........

بایدن و روحانی هردو درباره اینکه به تعهدات برجامی بازگردند چراغ سبز نشان داده بودند اما بحث بر سرآن بود که این بازگشت ابتدا از سوی ایران انجام شود یا آمریکا. حالا به نظر می‌رسد که گزینه گام به گام مورد توافق دو طرف قرار گرفته و همان طور که تهران درچند مرحله تعهدات برجامی خود را کاهش داد، حالا با پذیرش ضمنی آمریکا، آماده است در قبال رفع محدودیت‌های نفتی و مالی، کم کم تعهدات را تا پیش ازتوافق سه ماهه اخیر با آژانس به حالت اولیه بازگرداند. درادامه نگاهی به این 10 دلیل خواهیم داشت واینکه چطور بایدن می‌تواند با این دلایل، مخالفان داخلی خود را راضی کند که بهتراست از سیاست‌های ترامپ روی برگرداند.

1) قدرت مدیریت ایران

بایدن می‌داند که تنها زمانی می‌تواند رفتار ایران را مدیریت کند که ابزار تهدیدی به نام تحریم دردست داشته باشد. اگر این ابزار مورد استفاده کامل قرارگیرد، دیگرکارآیی نداشته وروشن است که ایران دلیلی نمی‌بیند تا تن به خواسته‌های واشنگتن دهد. هرچند امریکا به روشنی می‌داند که ایران قرارنیست حتی درصورت تهدید بیشتر، امتیازی به واشنگتن دهد – تجربه ترامپ به خوبی این را نشان داد – اما بایدن امیدوار است تا با کاهش تحریم‌ها، به نوعی قدرت فشار بر کشورمان را بازگردانده و دستکم درزمینه هسته‌ای، از طریق برجام ابزاری برای کنترل تهران در دست داشته باشد.

2) قدرت مدیریت رقبای منطقه‌ای ایران

ایرانِ ضعیف، مخالفان ورقبای منطقه‌ای ایران درغرب آسیا را بیش ازحد قدرتمند می‌کند. اسرائیل، عربستان، ترکیه وسایرکشورهای منطقه، هر یک به گونه‌ای باید از یک قدرت مستقل هراس داشته باشند تا رو به خرید سلاح‌های آمریکایی بیاورند. اگر ایران ضعیف و ناتوان شود، روشن است که مثلاً ریاض دلیلی نمی‌بیند تا به آمریکا بیش از این باج دهد یا اسرائیل، در سیاست‌های منطقه‌ای، منافع آمریکا را ممکن است درنظر نگیرد. بنابراین آمریکا برای کنترل منطقه، نیاز به ایجاد موازنه منفی میان ایران ورقبای منطقه‌ای دارد تا فرمان مدیریت غرب آسیا از دست خارج نشود.

3) به دست آوردن بازار ایران

برندهای غربی که متعلق به متحدان اروپایی آمریکا هستند، دیگر نمی‌توانند ازخیرسودی که ازبازارایران نصیب انها می‌شد، بگذرند. این برندها به خوبی می‌دانند که بازارایران نسبت به بازارمنطقه کشش بیشتری برای محصولات غربی دارد. به همین دلیل به دنبال راهی برای بازگشت به بازارایران هستند. کاهش هرچند محدود تحریم‌ها می‌تواند این برندها را دوباره به بازار ایران برساند.

..........