وضع مردم خارومیانه‌ اصلا خوب نیست. وضع بعضی‌ها بد و برخی دیگر بدتر است. یکی از این بدترها افغانستان است؛ جایی که دولت فاقد کارآمدی کافی است و طالبان تنها با پذیرفتن قانون اساسی می‌تواند به زندگی سیاسی در افغانستان برگردد. درواقع اکنون که الاکلنگ «مذاکرات‌صلح» با طالبان در زیر قرار دارد آیا می‌توان امیدوار بود که «ترامپ» پیش از حرکت مجدد آن به‌سوی بالا، در 6ژانویه۲۰۲۱ در سیاست خود درقبال افغانستان تجدیدنظر کند؟ مذاکرات با طالبان در چهارچوب برنامه گسترده‌تر ترامپ برای خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان طرح شده اما به گمان بسیاری از ناظران، ترک افغانستان درحال‌حاضر می‌تواند دستاوردهای دو دهه گذشته در آن کشور را به خطر افکند. به‌عبارت‌دیگر ترامپ برای اثبات اینکه به وعده‌های انتخاباتی‌اش در۲۰۱۶ وفادار است می‌تواند تهدید درازمدتی را برای ثبات آسیای باختری و میانه رقم بزند. نخستین مطلبی که در این زمینه قابل‌ِ توجه بوده این است که مذاکرات اخیر را به‌هیچ‌وجه نمی‌توان با واژه «صلح» توصیف کرد. آنچه طالبان می‌خواهند تغییر موازنه قوا در افغانستان است به شکلی که به آنان امکان داده شود تا بار دیگر به سوی قدرت بتازند. این مذاکرات با چند مانع بزرگ برخورد کرده است. نخستین مانع جنبه مرامی و مسلکی دارد. افغانستان امروز علی‌رغم صفت اسلامی که به دنبال جمهوری گذاشته‌اند، می‌کوشد تا یک جامعه درازمدت، متکی بر ارزش‌های بین‌المللی معاصر ایجاد کند. طالبان از سوی دیگر دنیای امروز را دشمن اسلام موردنظر خود می‌دانند و همچنان در اندیشه قرار دادن «امارت» اسلامی به‌جای «جمهوری» هستند.

بدین‌سان طالبان حاضر نیستند قانون اساسی کنونی افغانستان را بپذیرند؛ اقدامی که به معنای تسلیم مرامی بی‌قیدوشرط خواهد بود. در واپسین دوره‌های مذاکرات، مشاوران آمریکایی پیشنهاد کردند که طالبان با امضای یک سند اصول اولیه قانون اساسی را بپذیرد؛ اما پذیرفتن چنین سندی به معنای ارائه یک قانون اساسی دوم برای افغانستان خواهد بود؛کاری که می‌تواند سرآغاز مشکلات پیچیده‌تری باشد.

.......

در اهمیت کار فرهنگی هیچ جای شک و شبهه‌ای وجود ندارد؛ زیرا فرهنگ مربوط به رشد باورها و ارزش‌هاست و رشد باورهای مثبت سبب تولید رفتارها و احساسات مثبت خواهد شد. بر اساس جمله معروف، «تو بگو چگونه فکر می‌کنی تا آنگاه به تو بگویم: تو کیستی؟» فرهنگ به دنبال ساختن انسان‌هاست. هر چه فرهنگ یک کشور از اتقان و اصالت بیشتری برخوردار باشد، رفتارهای مردم آن سرزمین نیز پرمعناتر و اصیل‌تر خواهد بود. نیم نگاهی به تعریف فرهنگ این مسئله را برای ما روشن می‌سازد: «فرهنگ یعنی اتخاذ کیفیت‌های شایسته و بایسته برای جهت دادن به فعالیت‌های مادی و معنوی انسان‌ها که مستند به طرز تعقل سلیم و احساسات آنان در مسیر تکاملی باشد.» به عبارتی، فرهنگ یعنی جهت دادن صحیح انسان‌ها در مسیر صحیح خلقت نه طبیعت صرف مادی.

با توجه به این معنا، صرف قدمت فرهنگی یک کشور مهم نیست بلکه داشتن عمق فرهنگی مهم است. گاهی فرهنگی از چند هزار سال قبل موجود است ولی بر اساس تعقل سلیم و احساسات تصعید شده در حیات معقول تکاملی نیست، این فرهنگ شایسته و بایسته انسان نیست ولی گاهی فرهنگی مربوط به نیم قرن قبل باشد ولی آنچنان دارای ارزش است که به رشد تکاملی انسان در دو جهت ماده و معنا کمک می‌کند، این فرهنگ دارای عمق و اصالت انسانی است و ارزش سرمایه‌گذاری و تبلیغ و ترویج آن را دارد.

بنابراین، صرف انجام کار فرهنگی مهم نیست، عمق داشتن و تأثیرگذاری فرهنگی مهم است. کارهای فرهنگی زیادی در کشور انجام می‌شود ولی به چه میزان در رشد باورها و رفتارهای اجتماعی و خانوادگی صحیح تأثیر مثبت و سازنده گذاشته است. به همین دلیل مرحوم امام فرمودند: «اگر فرهنگ درست بشود، یک مملکت اصلاح می‌شود.» به عنوان مثال اگر فرهنگی ملازم با اسراف و گناه باشد، این فرهنگ شایسته ترویج و حفظ نیست و باید از صحنه جامعه و زندگی مردم پاک شود تا اصلاح در جامعه وارد شود.

اگر یک کار فرهنگی صورت پذیرد ولی با اتمام فعالیت، تغییر نگرش و بینش صورت نگرفته باشد، این کار محکوم به شکست است.

........