فرانسه هم عقبنشینی کرد؛ حالا معادلات تنگه پیچیدهتر از هر زمان دیگری شده است. داستان از توقیف نفتکش انگلیسی توسط سپاه پاسداران کشورمان آغاز شد. آمریکا بهانه پیدا کرد تا کشورهای دنیا را به پیوستن به ائتلاف تشکیل ناوگان حفاظت از تنگه هرمز دعوت کند. تنگهای که به تعبیر «ظریف» متعلق به ما و منطقه ماست و آمریکاییها از هزاران مایل آن سوتر برایش تصمیم میگیرند! جرمی هانت، وزیر مستعفی امور خارجه بریتانیا هم پس از توقیف نفتکش، از لزوم تشکیل هر چه سریعتر ناوگان حفاظت دریایی اتحادیه اروپا با هدف حفاظت از آزادی کشتیرانی در خلیجفارس صحبت کرد. فرانسه و آلمان هم ابتدا از این پیشنهاد استقبال و حمایت کردند، اما اوضاع طور دیگری پیش رفت. دیپلماسی جهانی ظریف، کار را برای طرفهای درگیر سخت و سختتر کرد و نتیجه آن شده که هرچند تنگه هرمز این روزها به کابوس نفتکشها تبدیل شده، اما اروپاییها حاضر نیستند به ائتلاف تازه به سرکردگی آمریکا بپیوندند.
متن دعوت آمریکا این شکلی بود. دعوتی که وزیر خارجه ایالات متحده آن را مطرح کرد: «ما از بریتانیا، فرانسه، آلمان، نروژ، ژاپن، کرهجنوبی، استرالیا و... درخواست کردهایم به این ائتلاف بپیوندند و مطمئن هستم که چندین کشور محلق خواهند شد. هر کشوری که به امنیت تنگه هرمز علاقهمند است باید به این ائتلاف ملحق شد تا نه تنها از منافع خود محافظت کند، بلکه باید از اصل آزادی تردد نیز حمایت کند.»
واکنشها به پیشنهاد آمریکا قابل توجه بوده است. روسیه گفت کسی هنوز به ما چیزی اعلام نکرده است و مشخص نکرد که اگر پیشنهاد ارائه بشود، چه موضعی خواهند گرفت. میخائیل بوگدانوف معاون وزیر امورخارجه روسیه گفت: «هیچ کس به ما پیشنهادی ارائه نداده است. افراد معمولاً تماس برقرار میکنند، توضیح میدهند که چه میخواهند و ایدهای را مطرح میکنند. به عنوان مثال، ما مفهوم خود را از امنیت جمعیمان در تنگه هرمز ارائه میدهیم. ما امروز یک بار دیگر آن را توضیح خواهیم داد، ما آن را منتشر خواهیم کرد، اما شخصاً نمیدانم که همکاران آمریکایی ما چه پیشنهادی دارند.»
رابرت مکایر، سفیر بریتانیا در ایران اعلام کرد که به هیچ ائتلافی علیه ایران نمیپیوندیم و هدف اروپا کاهش تنش است نه مخالفت با ایران.
سخنگوی وزارت خارجه آلمان هم گفت: این کشور در حال گفتوگو با فرانسه و بریتانیا درباره ایده مأموریت دریایی اروپا با هدف مطمئنشدن از کشتیرانی ایمن در تنگه هرمز است، اما هنوز برای صحبت کردن درباره نحوه مشارکت آلمان در طرح آمریکا زود است.
فرانسه که دارای یک پاسناو یا ناو محافظ در خلیجفارس است و دقیقاً پیش از توقیف نفتکش «استینا ایمپرو» اطمینان داده بود که قصد ندارد نیروها و تجهیزات نظامی خود را در این منطقه افزایش دهد، در وهله اول حمایت خود را از طرح بریتانیا برای حفظ امنیت تنگه هرمز اعلام داشت، اما سه روز بعد از صحبتهای جرمی هانت از موضع خود عقبنشینی کرد و پیشنهاد داد که تنها در تبادل اطلاعات با متحدانش همکاری کند.
روزنامه فیگارو هم از قول ژان مارک ریکلی از مرکز سیاست و امنیت ژنو نوشته است که اروپائیان دارای ناو کافی برای اسکورت نفتکشهایی که از تنگه هرمز عبور میکنند، نیستند و معلوم نیست که چگونه قادر خواهند بود از همکاری با آمریکا اجتناب ورزند.
به نظر میرسد هشدارهای ایران کار خودش را کرده است. اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی گفت که هیچ احتیاجی نیست تا ائتلافی برای حفاظت از منطقه خلیجفارس تشکیل شود. حسین دهقان، وزیر دفاع سابق جمهوری اسلامی ایران نیز گفت: هر نوع تغییری در وضعیت تنگه هرمز راه را برای یک رویارویی خطرناک باز خواهد کرد.
«العربی الجدید» به تهدید ایران به بستن تنگه هرمز اشاره کرده و در همین باره نوشت: توقیف نفتکش انگلیسی آغازی است برای اجرایی شدن تهدیدات ایران، در مقابل تلاش آمریکا برای به صفر رساندن صادرات نفت این کشور. در واقع، پس از هر بار اوج گرفتن تهدیدات آمریکا و اسرائیل، ایران از تهدید خود برای بستن تنگه هرمز میگوید. همین مسئله باعث میشود تنگه مذکور، به آینهای تبدیل شود که حالت روابط بینالمللی و سیاستهای دولتهای بزرگ در منطقه را به تصویر میکشد.
با وجود این که واردات نفت آمریکا از دولتهای خلیجفارس کاهش یافته است، تنگه هرمز همچنان اهمیت زیادی برای واشنگتن دارد.
اما عواقب تشکیل ائتلاف جهانی که چندکشور هم موافقت ابتدایی خود با آن را اعلام کردهاند و برخی کشورها هم منصرف شدهاند، برای آمریکا آسان نخواهد بود. «محسن جلیلوند» تحلیلگر مسائل بینالملل در این باره میگوید: «این منطقه مدتهاست در دست ایران است. بیش از سه هزار سال غیر از مقاطع کوتاهی که پرتغالیها و انگلیسیها آنجا را تصرف کردند همواره کنترل منطقه با ایران بوده است. این منطقه حریم امنیتی ایران محسوب میشود و هیچ کشوری حاضر نیست حریم امنیتی خود را به این راحتی واگذار کند.
اگر چنین ائتلافی شکل بگیرد به سمت تقابل و افزایش تنشها نزدیک میشویم و ممکن است حتی از تنش هم گذر کنیم و به بحران برسیم. چون به هر صورت درگیری بین طرفین اتفاق خواهد افتاد. همین الان بین ما و آمریکا تنش وجود دارد و مثلاً پهپاد آنها را میزنیم و این درگیریها اتفاق میافتد. وقتی در منطقهای تراکم نیرو داشته باشید یک سوء محاسبه کوچک منجر به ایجاد یک بحران خواهد شد.»