تلویزیون یکی از مهمترین ابزار تعلیم و تربیت کودک و نوجوان است و سنین کودکی و نوجوانی حساسترین سنین تعلیم و تربیت محسوب میشوند. بدین ترتیب برنامههای تلویزیون چه خوب و چه بد در روح و روان کودک تاثیر میگذارد. والدین نباید کودک را آزاد بگذارند تا همه برنامههای تلویزیون را تماشا و همه وقت خود را صرف دیدن برنامههای تلویزیون یا بازیهای رایانهای کند .اگر چه بعضی از برنامههایی که از تلویزیون پخش میکنند، مفید و آموزنده هستند، اما برخی از برنامهها برای کودک غیرمفید است و نیازی نیست که کودک آن برنامهها را تماشا کند. اثرات تلویزیون بر کودکان و همچنین اثر آن بر تربیت کودک یکی از مباحث پر مناقشه در این زمانه است. دوری از تلویزیون و تماشا نکردن آن به عنوان کودک، کار سختی است. فرض کنید در خانه، بزرگترها و سایر اعضای خانواده بیشتر اوقات پای تلویزیون نشستهاند، در چنین وضعی، کودک هم بیشتر راغب به تماشای تلویزیون خواهد بود، اما باید قبول کرد که اثرات تلویزیون چه در ابعاد مثبت و چه در ابعاد منفی، انکارناپذیر است. برخی از والدین و پرستاران بچه از این دستگاه به عنوان جایگزینی برای برقراری ارتباط موثر با کودک استفاده میکنند.آنها تلویزیون را روشن میگذارند و میروند.
در خیلی از خانهها هم اوضاع از همین قرار است، حتی اگر کسی هیچ برنامهای را تماشا نکند، تلویزیون صبح تا شب روشن است. علاوه بر خود تلویزیون، پای انواع بازیها و وسایل جانبی برای کودکان هم به منازل باز شده است، همان بازیها و برنامههایی که از طریق تلویزیون اجرا میشوند و استفاده از تلویزیون را بیشتر میکنند.
در ادامه به اثرات تلویزیون بر کودکان در ابعاد مختلف پرداختهایم پس با ما همراه باشید.کودکی که زیاد تلویزیون میبیند در معرض اثرات و
رفتارهای منفی قرار میگیرد. در بسیاری از برنامههای تلویزیونی، محتوای نامناسب ارائه میشود. ذهن و روان کودک مانند خمیری نرم است که در برخورد با تجربههای مختلف به آن شکل داده میشود. بنابراین تاثیر
چیزهایی که میبیند باعث میشود رفتارهای آینده او به تدریج پایهگذاری شوند.
مطالعات نشان میدهد، کودکانی که بیشتر در معرض برنامههای مختلف خشن هستند در کودکی و بزرگسالی بیشتر دچار رفتارهای پرخاشگرانه و خشونتآمیز خواهند بود. مثلا همین ابرقهرمانانی که از طریق زد و خورد، نقش منفی داستان را از بین میبرند، در نظر بگیرید. این داستانها به کودک آدرس اشتباه و الگویی غلط در زمینه برخورد با بدیها ارائه میدهد و به نوعی موجبات شکل گرفتن واکنشهای خشونتبار را در او تقویت میکنند.
نمونه بارز آن تقلید از برنامه عصر جدید است که پسر ۱۲ ساله را به کشتن داد.پسر ۱۲ ساله بابلی که به تقلید از یک برنامه تلویزیونی در حال انجام حرکات نمایشی با ریسمان بود دچار خفگی شد و جانش را از دست داد.
اقدام این نوجوان هنگامی رخ داده که اعضای خانواده او برای انجام کاری به بیرون از خانه رفته بودند و سهیل در خانه تنها بود، اما پس از مراجعه به خانه با جسد حلقآویز فرزندشان مواجه
شدند.
سهیل نصیرایی ساکن بخش گتاب روستای کرتیچکلا (بالا میرکلاء) بابل بود. به گفته خانوادهاش وی با دیدن حرکات نمایشی در برنامه تلویزیونی عصر جدید قصد انجام این حرکات را داشته که بهدلیل نداشتن مهارت و آشنایی کافی با فنون ریسمان پروازی جان خود را از دست داد.پدر سهیل درباره این ماجرا گفت: با پسرم در حال تماشای برنامه عصر جدید بودیم آن قسمتی که شرکتکننده طنابی به دور گردنش انداخته بود و حرکات نمایشی اجرا میکرد. پسرم پرسید: بابا اینها چنین کاری انجام میدهند خفه نمیشوند؟ گفتم: اینها سالهای سال تمرین کردهاند و یک دکتر هم آنجا حضور دارد که اگر مشکلی پیش آمد کمکشان کند. گفتم پسرم این کارها خیلی خطرناک است و نیاز به تمرین و مهارت زیادی دارد.پسر من گاهی کارهای خطرناک انجام میداد من هم به او هشدار داده بودم که چنین کارهایی را وقتی تنهاست انجام ندهد.
روز حادثه با پرچمی که در خانه داشتیم و در طبقه پایین خانه بود میخواسته به تقلید از حرکاتی که در آن برنامه دیده بود خودش را تاب دهد و پرچم را بالای میلهای که روی ستون خانه بود گذاشته و آویزان شده، اما گیر افتاد و نتوانست خودش را نجات دهد.البته از بار آموزشی مثبت تلویزیرون هم نباید غافل شد .
تلویزیون میتواند بار آموزشی داشته باشید
یکی از اثرات تلویزیون بر کودکان بار آموزشی آن است. برخی از برنامههای تلویزیون به کودکان آموزش میدهند، آنها را آگاه میکنند و الهامبخش هستند. بنابراین برنامههای خوب میتوانند بسیار موثرتر از سایر روشها به کودکان آموزش بدهند. مثلا برنامهای که در آن شیوه کاشت گیاهان یا پختن غذایی کودکانه را نشان میدهد، بسیار مفید خواهد بود.
تحقیقات هم نشان داده کودکانی که برنامههای آموزشی تلویزیونی را دنبال میکنند در خواندن و امتحانات ریاضی موفقتر عمل میکنند.کودکانی که برنامههای آموزشی و پرمحتوا تماشا میکنند در سنین دبیرستان نمرههای بهتری میگیرند و کمتر رفتارهایی پرخاشگرانه از خود بروز میدهند. تحقیقات بلندمدت نشان میدهد که این کودکان برای مطالعه و تحصیل ارزش بیشتری نسبت به سایرین قائل هستند. ضمن اینکه برخی از برنامهها مانند کارتونها باعث کاهش فشار و استرس کودکان میشود و آنها را بانشاط میکند.
در انتها باید گفت که نظارت بر زمان تماشای تلویزیون و برنامههایی که کودک میبیند بسیار مهمتر از آن است که فکر میکنید ومیتواند اثر تلویزیون بر کودکان را کنترل کند. پس سعی کنید زمان و برنامههای تلویزیونی را تحت نظارت داشته باشید و جایگزینهای مناسبی برای تلویزیون تماشا نکردن داشته باشید.