
پیگیری مفهوم «سقط خاموش» در گفت و گو با استاد سم شناسی دانشگاه میشیگان آمریکا:
تعداد بازدید : 2
آلودگی هوا با پدیدهای مرتبط با سقط خاموش!
40 درصد از مرده زایی ها به آلودگی هوا ربط دارد
نویسنده : دریا وفایی / گروه تحریریه
«مرده زایی و سقطهای خودبه خودی» با آلودگی هوا چه ارتباطی دارد؟ اصلاً آیا از نظرعلوم پزشکی میتوان بین این دو، فرضیهای علمی را درنظر گرفت؟. رویداد 24 اخیراً گزارشی را از تازهترین وضعیت باروری در کشور منتشر کرده که علاوه بر میزان سقط خودبه خودی، زوایای پنهان نقش آلودگی هوا و مازوتسوزی در افزایش خطر مردهزایی را نشان میدهد.
بر اساس اطلاعات سامانه ملی باروری سالم که به دست رویداد ۲۴ رسیده، از ابتدای سال ۱۴۰۴ تا ۱۵ آذرماه بیش از ۹ ماه در مجموع ۶۸۳ هزار و ۶۱۵ مورد زایمان در کشور به ثبت رسیده است. در همین مدت، مجموعاً ۵۰ هزار و ۷۴۴ مورد سقط ثبت شده است. نگرانکنندهترین بخش ماجرا، آمار سقطهای «خودبهخودی» است؛ به طوری که از کل سقطهای خود به خودی ثبتشده، ۳۹ هزار و ۲۹۷ مورد معادل بیش از ۷۷ درصد، خودبهخودی بودهاند. این در حالی است که سقطهای قانونی نیز رقم قابل توجه ۶ هزار و ۹۸۷ مورد معادل نزدیک به ۱۳ درصد را به خود اختصاص داده و سقطهای عمدی با هزار و ۶۸۹ مورد، معادل ۳ درصد به ثبت رسیدهاند.
از سوی دیگر، آمار مردهزایی طی این مدت ۴ هزار و ۷۰۹ مورد بوده که معادل ۰.۷۱ درصد کل زایمانها است. البته وزارت بهداشت اعلام کرده که درصد مردهزایی با توجه به آمار سامانه ثبت زایمان، از ۰.۸۴ درصد درسال ۱۴۰۱ به ۰.۷۷ درصد در سال ۱۴۰۴ کاهش یافته است.
رویداد 24 همچنین در بخش دیگری از گزارش خود آورده است: مطالعات نشان میدهد که افزایش غلظت دیاکسید گوگرد میتواند سبب افزایش خطر مردهزایی شود. در مجموع بیش از ۷۷ درصد سقطها، خودبهخودی هستند و مردهزایی همچنان بیش از ۰.۷ درصد کل زایمانها را دربردارد.
با وجود این شواهد، وزارت بهداشت در پاسخ به سؤال رویداد 24 درباره اثر آلودگی بر مردهزایی تأکید کرده است که به دلیل وجود عوامل خطر متعدد در سقط خود به خودی، نمیتوان علت را فقط به عوامل آلودگی هوا نسبت داد.
در این گزارش البته پاسخ واضحی برای ارتباط میان آلودگی هوا و افزایش سقط و مرده زایی ارائه نشده است. از طرفی با توجه به اینکه در مدت زمانهای مشابه شاخص آلودگی هوا مشخصاً در کلان شهرهای کشور، روند کاهشی نداشته است، این ذهنیت را ایجاد میکرد که آمار سقط و مرده زایی با افزایش آلودگیها ارتباط معناداری داشته است. به همین منظور ما نیز ابتدا با طرح این پرسش که «آیا تا کنون در ایران تحقیقات جداگانهای برای تأثیر آلودگی هوا بر مرده زایی و سقط خودبه خودی صورت گرفته و نتایج چه بوده است؟» طی تماس تلفنی از شاهین آخوندزاده معاون تحقیقات و فن آوری وزارت بهداشت خواستیم تا دراین باره صحبت کند. او گفت: این مورد در حیطه کاری ما نیست و باید با بخشهای دیگر درمیان گذاشته شود و پاسخگو باشند.
از آن جا که مرجع مشخصی برای پاسخگویی به ما معرفی نشد پس از آن به سراغ دکتر علیرضا رئیسی معاون بهداشتی این وزارتخانه رفتیم. طی تماس پیامکی از او پرسیدیم" گفته میشود با توجه به تأثیر آلودگی هوا بر ایجاد سقط و مرده زایی، طی یک سال اخیر آمار این دو، افزایش پیدا کرده، آیا چنین ادعایی صحت دارد؟"، اظهار داشت: آلودگی از قبل هم بوده، درست است که آمار نسبت به قبل افزایش نداشته ولی آلودگی قطعاً برروی سقط و کم وزنی نوزاد و مشکلات ریوی نوزاد تأثیر دارد.
او با ارسال ویدیوی آموزشی بهداشتی توصیه کرد: درزمان هشدار به خاطر آلودگی هوا خانمهای باردارو افراد آسیب پذیر حتماً نکات و توصیههای بهداشتی را جدی بگیرند.
در ادامه البته پرسشمان را برای پرفسور مژگان صوابی متخصص و استاد سم شناسی دانشگاه میشیگان آمریکا و پژوهشگر محیط زیست نیز ارسال کردیم؛ او در این خصوص توضیح داد: تحقیقات علمی در سال ۲۰۲۵ تأیید میکند که آلودگی هوا، بهویژه ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون یکی از عوامل اصلی و محیطی افزایش خطر سقط جنین و مردهزایی است.
او ادامه داد: مطالعات نشان میدهند که به ازای هر ۱۰ میکروگرم افزایش در غلظت ذرات خطر مردهزایی حدود ۳.۴٪ تا ۱۵٪ افزایش مییابد. آلودگی هوا با پدیدهای به نام «سقط خاموش» مرتبط است که در آن جنین پیش از هفته بیستم بارداری بدون علائم ظاهری از بین میرود.
این متخصص سم شناسی خاورمیانه بیان داشت: قرار گرفتن در معرض آلایندههایی مثل دیاکسید نیتروژن و مونوکسید کربن در سه ماهه اول بارداری خطر سقط خودبهخودی را افزایش میدهد، در حالی که قرارگیری در معرض این مواد در سه ماهه سوم بیشتر با مردهزایی مرتبط است.
از او درباره مکانیسمهای آسیب به جنین از طریق آلایندهها نیز پرسیدیم، صوابی توضیح داد: آلایندهها از طریق چندین مسیر بیولوژیکی بر سلامت بارداری اثر میگذارند. همچنین از طریق التهاب جفت نیز این اتفاق رخ میدهد، بدین نحو که ذرات معلق میتوانند از سد جفت عبور کرده و باعث التهاب مزمن و استرس اکسیداتیو شوند که خونرسانی و انتقال مواد مغذی به جنین را مختل میکند.
او اضافه کرد: تحقیقات جدید در ژوئن ۲۰۲۵ نشان داد که استنشاق ذرات ریز آلودگی، متابولیسم خون مادر را تغییر داده و مسیرهای بیولوژیکی حیاتی را مختل میکند. ذرات سمی آلودگی در کبد، ریه و مغز جنینهای مرده یافت شده است که نشاندهنده نفوذ مستقیم آلودگی به بدن جنین است.
پرفسور صوابی با اعلام اینکه"حدود ۴۰٪ از مردهزاییها در برخی مناطق به آلودگی هوا نسبت داده میشود"، تاکید کرد: زنان باردار به ویژه درشرایط جوی با آلودگی زیاد حتماً باید موارد ایمنی را که پزشکان و کارشناسان بهداشتی توصیه میکنند جدی بگیرند.