ایرنا: نماینده مردم قم در پی سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از رییس مجلس شورای اسلامی خواست تا با دعوت از رییس سازمان انرژی اتمی، نمایندگان را در جریان توافق‌های هسته‌ای قرار دهد. احمد امیرآبادی فراهانی در تذکر شفاهی با استناد به بند (۸) ماده (۲۲) درباره تصمیم‌گیری درباره دعوت اشخاص حقیقی و حقوقی به مجلس گفت: با وجود اینکه رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به کشور آمد، ما هیچ اطلاعاتی از توافق صورت گرفته نداریم. نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی افزود: با استناد به بند (۸) ماده (۲۲) آیین‌نامه از رییس مجلس و هیات رییسه می‌خواهیم از رییس سازمان انرژی اتمی دعوت به عمل آید تا در جلسه علنی یا غیرعلنی نمایندگان را در جریان توافق‌های هسته‌ای قرار دهد.

ایسنا: وزارت امور خارجه تاجیکستان در بیانیه‌ای جزئیاتی از سفر قریب‌الوقوع سید ابراهیم رئیسی به این کشور به دعوت رئیس جمهور تاجیکستان را ارائه کرد. پایگاه اینترنتی وزارت امور خارجه تاجیکستان با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: به دعوت رسمی امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان، سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران در تاریخ ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱ سفری رسمی به جمهوری تاجیکستان خواهد داشت. در این بیانیه آمده است: روسای جمهور دو کشور طی این سفر دیداری ویژه داشته و با مشارکت هیئات رسمی دو کشور، درباره طیف گسترده‌ای از موضوعات مذاکره خواهند کرد. وزارت امور خارجه تاجیکستان افزود: در پایان این دیدار، قرار است دو طرف بیانیه مشترکی در زمینه روابط دو جانبه و بسته‌ای از اسناد جدید همکاری را امضا کنند.

فرآیند تحولاتِ چند سال اخیر در منطقه خاورمیانه به نوعی حکایت از ورود این منطقه به عصری جدید دارد. عصری که در آن نقطه تمرکز آمریکا از غرب آسیا، به آسیای میانه و شرقی تغییر کرده و بازیگران مختلف این منطقه نیز عملاً از آزادی بیشتری در کنشگری‌های خود برخوردار خواهند بود و کمتر در قید و بند الزامات آمریکا هستند.

به گزارش خبرنگار بین الملل نسل فردا؛ برخی ناظران و تحلیلگران با مشاهده تحولات جاری در منطقه خاورمیانه، به نوعی این گزاره را مطرح می‌کنند که انگار منطقه خاورمیانه به عصری جدید قدم گذاشته است. عصری که در آن دیگر آمریکا از قدرت کنشگریِ موثری برخوردار نیست و کشورهایی نظیر ایران، چین، روسیه، پاکستان، عربستان سعودی و ترکیه، هرکدام با آزادی بیشتری دست به کنش ورزی‌های منطقه‌ای می‌زنند.

در این راستا، به طور خاص می‌توان یک فرآیند از حرکت به سمت نظمی جدید در خاورمیانه را مورد شناسایی قرار داد. اینطور به نظر می‌رسد که نقطه شروع حرکت به سمت نظم جدید را می‌توان از ابتدای ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق آمریکا رهگیری کرد. وی با شعارِ «اول آمریکا/First America» و طرح این ادعا که قصد دارد به جنگ‌های بی پایان آمریکا هر چه سریع‌تر خاتمه دهد، عملاً این سیگنال را فرستاد که آمرکیا دیگر حاضر نیست به دیگر کشورها آنچه «سواری رایگان/Free Riding» عنوان می‌کرد بدهد و بدون دریافت هیچ دستمزد و امتیازی، منافع امنیتی آن‌ها را تأمین و از آن‌ها حراست کند. در این چهارچوب شاهد بودیم که ترامپ به طور ویژه بر خارج کردن نظامیان آمریکایی از اقصی نقاط جهان و مخصوصاً منطقه خاورمیانه تاکید داشت. امری که در نوع خود موجبات دلنگرانی بسیاری از متحدان منطقه‌ای و بین المللی واشنگتن را نیز فراهم کرد.

این موضع گیری ترامپ با افزایش کنشگری‌های قدرت‌هایی نظیر ایران، چین و روسیه در منطقه خاورمیانه همراه شد. با این حال ترور سردار شهید «قاسم سلیمانی» در ماه ژانویه سال 2020 میلادی را بایستی اتفاقی مهم در تسریع حرکت به سمت خاورمیانهٔ عاری از وجود نیروهای آمریکایی ارزیابی کرد. این مساله به طور خاص در دکترین منطقه‌ای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مقام‌های ارشد کشورمان بویژه مقام معظم رهبری نیز نمود یافت و ایران جدای از عملیات انتقام جویانه حمله به «عین الاسد»، به صراحت اعلام کرد که آمریکا باید هر چه سریع‌تر منطقه خاورمیانه را ترک کند والا بایستی هزینه‌های گزافی را بپردازد. در ادامه، دولت ترامپ مذاکرات گسترده‌ای را با طالبان در دوحه قطر انجام داد و عملاً با انعقاد «توافق دوحه» متعهد به خارج کردن نظامیان آمریکایی از جنگ 20 ساله افغانستان شد. اقدامی که عملاً نوعی اعتراف به شکستِ واشنگتن در کارزار نظامی 20 ساله‌اش در افغانستان بود. مساله ای که در نوع خود بازیگران منظقه ای مخصوصاً پاکستان را که سنتا از تاثیرگذاری قابل توجه بر افغانستان و گروه طالبان برخوردار بوده‌اند را به تکاپو انداخت تا بتوانند در عصر پساخروجِ آمریکا و ناتو از افغانستان، نقشی قابل توجه بازی کنند.

با این حال، ورود جو بایدن رئیس جمهور جدید آمریکا به قدرت عملاً مرحاله نهایی از تغییر راهبرد آمریکا در منطقه خاورمیانه را به تصویر کشید. بایدن خیلی زود دستوکار کار توافق شده در جریان توافق دوحه مبنی بر خارج کردن نظامیان آمریکایی از افغانستان را دنبال کرد و البته در این مسیر فجایع تلخی را نیز رقم زد. اوج‌گیری مجدد طالبان در افغانستان و رها شدن بسیاری از همکاران و متحدان افغانستانی آمریکا که سال‌ها با این کشور همکاری کرده بودند اما اکنون در برابر طالبان توسط واشنگتن رها شدند، از جمله مواردی بودند که انتقادهای گسترده‌ای را از بایدن و عقب نشینی بی ملاحظه وی از افغانستان برانگیختند.

با این همه، بایدن عملاً دستورکار خروج از افغانستان را پیگیری کرد زیرا فهمِ و درک اصلی وی در منظومه سیاست خارجی او مبتنی بر این مساله است که اکنون «چین» اصلی‌ترین تهدید علیه امنیت ملی و قدرت آمریکا در عرصه بین المللی است. البته نباید فراموش کرد که چین از سال 2006 میلادی براساس گزارش‌های سالانه پنتاگون، به طور متوالی به عنوان اصلی‌ترین تهدید علیه امنیت ملی آمریکا و جدی‌ترین رقیب این کشور ارزیابی شده است.

از سویی نباید فراموش کرد که شاید دولت بایدن به نوعی سعی داشته تا با خروج از افغانستان، این کشور را که در همسایگی چین قرار دارد ناامن کند و عملاً دغدغه‌ای جدی را برای چین و البته ایران به عنوان دو رقیب و دشمن خود ایجاد کند. در حقیقت، دولت بایدن سیاست «مهار چین» را در بُعد منطقه‌ای و پیرامونی این کشور تعریف کرده و از یک سو از طریق تقویت تایوان (که چین ادعای حاکمیت بر آن را دارد و به شدت در مورد اعلام استقلال از سوی آن حساس است) و از سوی دیگر از طریق ناامن سازی افغانستان و به خطر انداختن ابتکارهای اقتصادی چین نظیر ابتکار «یک کمربند یک راه» که افغانستان نیز به نوعی در مسیر آن قرار دارد، سعی دارد تا پکن را به نوعی در محیط پیرامونی‌اش مشغول کند و در ادامه، سیاست‌های جدیدی را جهت برخورد با آن اتخاذ نماید.

جدای از این‌ها نباید فراموش کرد که دولت آمریکا به نوعی با خروج از افغانستان، تا حدی سعی دارد تا مرزهای طولانی شرقی ایران با این کشور را نیز با چالش رو به رو کند و بخشی از توجهات ایران را به سمت شرق این کشور معطوف کند. از طرفی باید توجه داشت که عملکرد بایدن در افغانستان عملاً راه را برای هرگونه انعطاف آن در امر احیای توافق برجام نیز سخت‌تر کرده است زیرا منتقدانِ بایدن پس از فاجعه افغانستان، در صورت حصول هرگونه توافقی با ایران، وی را متهم به نشان دادن عملکرد ضعیف در عرصه سیاست خارجی آمریکا خواهند کرد و این مساله برای بایدن و آینده سیاسی حزب دموکرات، تبعات وخیمی را به دنبال خواهد داشت.

در این میان جنس روابط واشنگتن با عربستان سعودی نیز تا حد زیادی تغییر کرده است و از روابطِ ماه عسل‌گونه در دوران ترامپ، تا حدی به سمت سردی در دوران بایدن حرکت کرده است. اقدام اخیر دولت بایدن در سالگرد حادثه 11 سپتامبر نیز که دستور به انتشار برخی اسناد طبقه بندی شده مرتبط با این حادثه داده هم به زعم برخی تحلیلگران سعی دارد تا حدی عربستان سعودی را تحت فشار قرار داده و عملاً این کشور را قانع کند که نباید در امر احیای توافق برجام با ایران، کارشکنی داشته باشد والا واشنگتن نیز گزینه‌های خاص خود را علیه ریاض خواهد داشت.

رایزنی‌های اخیر بشار اسد رئیس جمهور سوریه در مسکو با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور رویسیه و در عین حال دیپلماسی فعال چین در افغانستان و مهمتر از همه تاکید «حسین امیر عبداللهیان» وزیر امور خارجه کشورمان بر فعال و پویا بودن دیپلماسی و سیاست خارجی دولت دوزادهم در مسائل منطقه‌ای و بین المللی و به طور خاص عجله نداشتن ایران جهت از سرگیری مذاکرات وین و متعاقباً پیشرفت‌های قابل توجه هسته‌ای کشورمان (و انجام اقداماتی نظیر ارسال محموله‌های سوختی به لبنان بدون توجه به تهدیدات آمریکا و اسرائیل)، همه و همه حاکی از این هستند که شرایط جدیدی در منطقه خاورمیانه در حال شکل گیری است که ویژگی مشترک تمامی آن‌ها، رو به افول بودنِ یکجانبه گرایی آمریکا و ظهور و برجسته شدن بازیگرانی جدید در این منطقه است. مساله ای که به معنای واقعی کلمه می‌تواند نوید بخشِ عصری جدید برای خاورمیانه باشد. عصری که در آن قیود و محدودیت‌های تحمیلی آمریکا برای کشورهای منطقه، از اهمیت سنتی خود برخوردار نیستند.

ادامه از صفحه یک:

نیز بعضاً لب فرو بستند. این روزها  نیروهای طالبان علاوه بر پیشروی در پنجشیر، به نقض حقوق بشر در این منطقه مبادرت وزریده اند. در روزهای گذشته ویدئوهایی در شبکه‌های اجتماعی افغانستان نشر شده، که نشان می‌دهد که نیروهای طالبان فردی را در کنار جاده پنجشیر تیرباران می‌کنند حتی آنان اقدام به «محاکمه صحرایی» افراد در این منطقه می‌کنند. این در حالی است که طالبان قبلاً تاکید کرده بودند که نیروهای این گروه با غیرنظامیان کار ندارند و از مردم خواسته بودند که پنجشیر را ترک نکنند. طالبان حتی اعلام کردند که کارمندان دولتی و اعضای نیروهای مسلح دولت اشرف غنی مورد عفو عمومی قرار گرفته‌اند و می‌توانند آزادانه به زندگی عادی خود بازگردند. اکنون میلیون‌ها انسان در افغانستان نگران و چشم‌انتظار آینده نامعلوم خود در این کشور هستند، کشوری که به گفته برخی تحلیلگران می‌تواند با تغییر رویه طالبان روزهای خوبی را در پیش رو داشته باشد و به باور برخی دیگر روزهای سیاهی در انتظار آن است. اکنون سؤال اصلی این است که به واقع طالبان تغییر کرده است؟

• ایدئولوژی طالبان تغییرپذیر نیست

طالبان از ظرفیت‌های متعددی برخوردار بوده و مهمترین آن افراطی‌گری است که از مکتب سلفیت خاورمیانه‌ای و ارزش‌های قومیت پشتون تشکیل شده است به نوعی که می‌توان ایدئولوژی طالبان را فاقد هرگونه انعطاف تلقی کرد. با توجه به ویژگی‌های قوم پشتون و مکتب سلفیت، هرگونه تغییر ایدئولوژی طالبان بعید به نظر می‌رسد زیرا آنها بر دیدگاه‌ها و عقاید افراطی خود مصر هستند و در مقابل تمام انتقادات و هجمه‌ها از خود دفاع می‌کنند و حاضر به تغییر دیدگاه نیستند. آنان در کنار زبان نسبتاً ملایم و خویشتن‌داری که در بیان مواضع (نسبت به 20 سال پیش) از خود نشان می‌دهند، همواره به رعایت «شریعت اسلام» به‌عنوان اصلی‌ترین شاخص ممیزه خود اشاره می‌کنند. آنچه از این واژه کلی (شریعت) برداشت می‌شود، هرچند وفاداری آنها به اصلی‌ترین تعهد عقیدتی و هویت آنهاست؛ اما ارجاع آنان به واژه‌ای است که تفسیر و تأویل آن همواره به دست خودشان (شورای علمای طالبان) بوده و هر زمان به اقتضای شرایط می‌تواند تغییر یابد! از سوی دیگر، انعطاف در اعتقادات و رواداری آن‌ها نسبت به واقعیات داخلی و خارجی که اصلی‌ترین شاخص داوری مردم افغانستان و جهانیان نسبت به آنهاست، هنوز معمای اصلی این معادله است! عنصری که وجود آن می‌تواند ضامن ثبات، صلح و تشکیل یک دولت فراگیر در افغانستان باشد. از این رو بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند که نباید امیدی به تحول در اعتقادات و باورهای طالبان داشت؛  چراکه یک گروه ایدئولوژیک هر چقدر هم که ژست سیاست مندی و مدنیت بگیرد در ذات خود رادیکال است.

• طالبان به محض استقرار حکومت، مواضع افراطی در پیش می‌گیرند

اگرچه طالبان به محض پیشروی در خاک افغانستان، در برخی مناطق مختلف رویکرد متعادلی داشتند اما این مسئله به معنای تغییر در رویکرد این گروه نیست.، طالبان به مثابه نیروی فاتح که تازه به قدرت رسیده است و به طور سریع همه شهرهای کشور را ظرف یک هفته به تصرف خود درآورده نمی‌توانست به همان سرعت سیاست‌های اصولی و باورهای بنیادین خود به مثابه یک جریان قومی و ایدئولوژیک را اعمال کند. افزون بر این، جلب اعتماد عمومی در داخل کشور، فرونشاندن تهدیدهای احتمالی و مهمتر از همه کسب مشروعیت سیاسی در عرصه بین المللی و اعطای این اطمینان به کشورها و سازمان‌های جهانی که طالبان آماده اعمال تغییرات اساسی در رویکردها و کارکردهای خویش هستند تا بتوانند در سایه جلب اعتماد فراگیر داخلی و خارجی به قدرت خود رسمیت و مشروعیت ببخشند و به این ترتیب به مثابه یک جریان معتبر و مشروع، بنیان‌های اقتدار سیاسی خویش را تحکیم کرده و توسعه دهند، همگی عواملی بود که طالبان را بر این واداشت که در مرحله نخست نشان دهند که نسبت به مواضع بیست سال پیش عقب نشینی کرده و دیگر آن طالبان بیست سال پیش نیست اظهاراتی هم که مقامات ارشد طالبان نسبت تغییر مواضع افراطی خود مطرح می‌کنند تنها جنبه تبلیغاتی دارد و نهایتاً آنان پس از استقرار خلافت اسلامی مواضع اصلی و افراطی خود را بر جامعه افغانستان حاکم خواهند کرد. آنان همچنین درصدد اعمال قوانینی در حوزه‌های مختلف خواهند بود که به باور خود ضوابط و مقررات طالبانی را بر جامعه حاکم کنند رویکردی که به باور بسیاری نه تنها بر مبنای دین و اسلام نیست بلکه نوعی رویکرد خشونت‌طلبانه و مرتجعانه است که در نتیجه به فروپاشی اجتماعی منجر می‌گردد. بنابراین اعتماد بــه طالبان با سابقه شــرارت و آدمکشی، یک اشتباه بزرگ و غیرقابل جبران است. خشــونت و درنده خویــی طالبان از یک طرف و سکوت جهانیان و دولت‌ها و مجامــع به اصطلاح حامی حقوق بشــر از سویی دگر، موجب تعجب و شــرمندگی است.

این روزها در حالیکه مناقشه میان ایران و طرف‌های مذاکرات هسته‌ای در هفته‌های اخیر بالاگرفته بود، کم کم کار داشت به جاهای باریکی هم کشیده می‌شد تا جایی که زمزمه‌های بن بست در مذاکرات مطرح شد ولی گمانه‌ها با یک خبرخوب از ایران، متوقف شد؛ یک عبارت کوتاه اما گویا برای همه طرفین؛ «توافق فنی».

حالا پس از توافق اخیرایران وآژانس به نظر می‌رسد دریچه تازه‌ای به مذاکرات هسته‌ای باز شده است.

اخیراً در جریان سفر رافائل گروسی رییس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی توافق تازه‌ای میان ایران و آژانس شکل گرفت که بر اساس آن به نوعی توافق پیشین در دولت روحانی تمدید شد.

محمد اسلامی درباره جزییات توافق گفته بود: قرار شد تیم فنی مربوطه بعد از توافق به ایران بیایند تا بتوانند اقداماتی را که باید برای دوربینها به لحاظ فنی انجام بدهند را انجام و کارتهای حافظه طبق روالی که در چارچوب پادمان جامع است و در ایران نگهداری و پلمب می‌شود همان جا کارتهای قدیمی را پلمب می‌کنند و کارت‌های جدید حافظه را در دوربین‌ها نصب کنند که روال جاری و طبیعی در سیستم نظارتی آژانس است.

چند ماه پیش و پس از مصوبه مجلس درباره عدم اجرای پروتکل الحاقی توافقی میان دولت روحانی و آژانس شکل گرفت که بر اساس آن ایران یه مدت سه ماه فعالیت‌های هسته‌ای خود را به صورت آفلاین ضبط می‌کند. هدف از این توافق دادن فرصت به دیپلماسی و مذاکرات وین بود. رافائل گروسی در تهران گفت که این توافق «فوری‌ترین مسئله» بین آژانس بین المللی انرژی اتمی و ایران را حل کرد. با این حال، او روز دوشنبه در نشست شورای حکام تصریح کرد که درباره یکی دیگر از دلایل نگرانی‌ها، یعنی عدم توضیح ایران در مورد آثار اورانیوم موجود در چندین سایت قدیمی اما اعلام نشده، هیچ تعهد قطعی نگرفته است. او از ایران خواست سریعتر به سؤالات در این رابطه پاسخ دهد.

توافق ایران و آژانس را می‌توان اولین گام برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای وین دانست. پس از توافق بود که قدرت‌های جهانی از آن استقبال کردند و در نشست شورای حکام تصویب قطعنامه علیه ایران کنار گذاشته شد. به گزارش رویترز اتخاذ این تصمیم از سوی آمریکا، فرانسه، انگلیس و آلمان از تشدید تنش‌ها با ایران که می‌توانست به کمرنگ شدن امیدواری‌ها برای مذاکرات احیای برجام منجر شود جلوگیری کرد. روز گذشته اتحادیه اروپا، آلمان، روسیه و چین از توافق ایران و آژانس استقبال کردند. نماینده روسیه در سازمان‌های بین المللی صحبت‌های سخنگوی وزارت خارجه ایران را نشانه‌ای دلگرم‌کننده دانسته و گفت زمان بازگشت به دور هفتم گفت‌وگوهای احیای توافق هسته‌ای فرارسیده است. با این تحول مثبت باید منتظر ادامه مذاکرات وین بود. حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران هم به استناد کانال خبری این وزرارتخانه در گفت‌وگو با دومنیک راب وزیرخارجه انگلیس اظهار کرد: دولت در حال مشورتهای داخلی در مورد نحوه ادامه مذاکرات وین است.

او با تکرار موضع پیشین دولت گفت ایران «به مذاکراتی که دارای نتایج ملموس بوده و حقوق و منافع مردم را تأمین کند اقبال خواهد داشت.» در هر حال مشخص نیست مشورت‌های داخلی در چه زمینه‌هایی است اما در هفته‌های اخیر شایعاتی پیرامون انتقال پرونده هسته‌ای به شورای عالی امنیت ملی مطرح بود، هر چند وزارت خارجه تکذیب کرده است اما هنوز این شایعه به قوت خود باقی است. همچنین ممکن است تیم مذاکره کننده هسته‌ای تغییر کند. اخیراً از سخنگوی وزارت خارجه درباره احتمال تغییر عباس عراقچی معاون سیاسی وزارتخانه و مذاکره کننده ارشد ایران در وین سؤال پرسیده شد او توضیح واضحی در این رابطه ارائه نکرد.

فریدون عباسی دوانی رییس پیشین سازمان انرژی اتمی درباره سفر رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران و دیدار با رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان، گفت: براساس خبرهای منتشر شده قرار است فیلم‌های ذخیره شده پلمپ گردیده و در ایران بماند و حافظه‌های جدید جایگزین شود.

• ***

رییس پیشین سازمان انرژی اتمی افزود: این موضوع جلوی بهانه‌گیری کشورهایی که به فعالیت‌های ایران شک و تردید دارند می‌گیرد. به این معنا که بازرسی در ایران ادامه دارد و از نظر نظارتی داده‌ای از بین برده نمی‌شود و اگر به تعهدات خود عمل کنند، مطمئناً این داده‌ها در اختیار آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار می‌گیرد که وظایف قانونی خود را انجام دهد.