نگاهی به آنچه در ادلب میگذرد؛ ایران در تلاش برای صلح میان همسایهها
تعداد بازدید : 2
فشارهای دیپلماتیک؛ تحولات دراماتیک
نویسنده : راحیل رحمانی
«ادلب» خان آخر بشاراسد است. یک خان سخت که این روزها و هفتهها صحنه جنگی تمام عیار میان ارتش سوریه و تروریستهاست و ارتش به دنبال فتح آخرین قلعه شورشیان مسلح این کشور است.
ادلب ۱۱ درصد از خاک سوریه را تشکیل میدهد که از سال ۱۳۹۴ توسط گروههایی که دولت سوریه آنها را تروریست مینامد و البته از حمایت ترکیه برخوردارند (بسیاری از این گروهها مستقیم از سوی ترکیه کمکهای مالی و نظامی دریافت میکنند) اشغال شد. احرار الشام، فیلق الشام، ارتش ادلب الحر، گروه ترکمانیه ساحلی اول و دوم، گروه پیاده نظام اول و دوم، ارتش نخبه، ارتش النصر و... از جمله این گروهها به شمار میآیند که در مناطق اشغالی استان ادلب حضور دارند. عملیات نظامی ارتش سوریه برای بازپسگیری ادلب از چهارم بهمنماه آغاز شده است. در این عملیات گسترده زمینی و هوایی ارتش سوریه توانسته پیشرویهایی در مناطق تحت کنترل شورشیان مسلح انجام دهد.
ارتش سوریه در حال پیشروی در مناطقی است که از زمان آغاز بحران در این کشور تاکنون نتوانسته بود در این مناطق حضور داشته باشد. غرب حلب و بخشهای وسیعی از ادلب جزو این مناطق هستند. به ویژه غرب حلب که براساس اخبار جدید پیشرویهایی در آن صورت گرفته است. این شهر یکی از شهرهای پیشرو در جنگ علیه حکومت بشار اسد در سال ۲۰۱۱ بود. مدتی پس از شروع جنگ داخلی سوریه، مخالفان بشار اسد، ادلب را به کنترل خود در میآورند، اما ارتش سوریه در ۱۴ مارس ۲۰۱۲، ادلب را از کنترل مخالفان خارج کرد. با این حال جنگ در این استان همچنان ادامه داشت.
در ۲۹ مارس ۲۰۱۵ شهر ادلب به طور کامل از تسلط نیروهای ارتش بشار اسد خارج شد. ادلب توسط «جیش الفتح» تصرف شد که شورایی متشکل از هفت گروه اسلامگرا بود. گروههایی که دولت سوریه معتقد بود تروریستی هستند. جبههالنصره مهمترین گروه حاکم بر ادلب است. این گروه در کنار تحریر الشام شاخه سوری القاعده به حساب میآید.
در این مدت درگیریهای داخلی میان گروههای مخالف دولت سوریه در ادلب فراوان رخ داده و هر از گاهی کنترل مناطق از دست یک گروه تروریستی به دست گروه تروریستی دیگری میافتاد.
اما همان طور که اشاره شد؛ اغلب گروههای حاکم بر استان ادلب از حمایت ترکیه برخوردارند. همین حمایتها باعث شده است در درگیریهای اخیر، ترکیه به بازیگری مهم تبدیل شود. ادلب با جنوب ترکیه هم مرز است.
مثلث ایران، ترکیه و روسیه در جریان مذاکرات سه جانبه برای آتشبس در سوریه توافق مهمی بر سر ادلب با یکدیگر داشتند. توافقی که حالا سوریها معتقدند ترکیه آن را نقض کرده است. بر اساس توافقنامه سوچی بین ترکیه، روسیه و ایران این منطقه به عنوان منطقه امن تعیین شده و وظیفه نظارت بر این منطقه به ترکیه سپرده شد. در توافق سوچی گروههای تروریستی از توافق خارج شدند و قرار بود ادلب مأمنی برای مخالفان مسلح باشد نه گروههای تروریستی همچون القاعده. ترکیه تروریستهای حاضر در این استان را به بازوی نظامی خود در سوریه بدل کرده است و از این نیروها برای مقابله با کردها و در مواردی ارتش سوریه استفاده میکند. از سوی دیگر آنکارا در یک سال گذشته در یک تجاوز آشکار، اقدام به ایجاد پایگاههای نظامی در این استان کرده که از یک سو مغایر با توافق سوچی و از سوی دیگر در تضاد آشکار با حقوق بینالملل است.
و حالا در حالی که پیشرویهای ارتش سوریه به مرکز ادلب ادامه دارد، ترکیه تهدید به مقابله و «پاسخ محکم» کرده است. طبق اعلام وزارت دفاع ترکیه، این کشور در صورت هرگونه حمله جدید توسط ارتش سوریه به نیروهای ترکیهای در خاک سوریه، با استناد به اصل دفاع از خود، پاسخی مستحکم خواهد داد.
بالاگرفتن احتمال درگیری میان سوریه و ترکیه باعث شد تا اخیراً نماینده دبیر کل سازمان ملل متحد در امور سوریه به تهران سفر و با وزیر امور خارجه کشورمان دیدار کند. دیداری که برخی تحلیلگران اعتقاد دارند در راستای ایجاد راهکاری برای برونرفت از بحران فعلی سوریه و زنده کردن تصمیمات روند آستانه انجام شده است. ایران تلاشهای خود برای پایان دادن به این مناقشه را به صورت جدیتری آغاز کرده است. اخیراً «تخت روانچی» از تریبون شورای امنیت، پیشنهاد داد تا بحران در شمال سوریه، از راه دیپلماتیک حل شود؛ اما منابع دیپلماتیک ایرانی، شروع به صحبت در مورد تلاشهای عملی ایران برای ایجاد فضای آرام در خط
دمشق -آنکارا، نزدیک کردن دیدگاههای آنها و بازکردن مسیر مستقیمی برای ارتباط بین دمشق و آنکارا، کردهاند. امید این است که آنکارا به توافقات آستانه احترام بگذارد، اما تصمیمات آستانه فعلاً تحت تأثیر پروپاگاندای رسانهای برای جلوگیری از پیشروی ارتش سوریه در ادلب قرار گرفته و اردوغان همچنان در حال هشدار دادن به زمین و زمان است! هشدارهای ترکیه پس از کشته شدن شش تن از سربازان ترکی در بمباران دوشنبه گذشته، شدت گرفته و وزیر خارجه ترکیه اعلام کرد که خون سربازان ترک، پایمال نخواهد شد.
ترکها در این میان، از دست روسها هم شاکی هستند! ترکیه از اینکه روسیه برای توقف عملیات سوریه اقدامی انجام نمیدهد و با ارتش سوریه همکاری میکند، ناراضی است.
اردوغان در این باره گفته است: «کسانی که عزم ما را زیر سؤال میبرند خیلی زود متوجه اشتباهشان میشوند.» اردوغان به روسیه هشدار داد که درباره این آتشبازی در امور ترکیه مداخله نکند و سر راه ما نایستد. پیشتر قرار بود روسیه به گونهای اقدام کند که نیروهای سوری و ترک با یکدیگر درگیر نشوند، اما در این مأموریت ناکام بوده است. البته مسکو موفقیتهای نسبی هم به دست آورده است. (توانست دیدار مستقیم و علنی بین رئیس دفتر امنیت ملی سوریه، علی مملوک و رئیس دستگاه اطلاعات ترکیه، حقان فیدان، ترتیب دهد.) از دیدگاه مسکو، آنکارا نتوانسته است به تعهدات خود در این توافق عمل کند؛ اما در مقابل، ترکیه معتقد است که این روسیه است که به توافق پایبند نبوده و از اسد برای سیطره بر مناطق معارضان در مرکز و جنوب سوریه حمایت میکند. اما واکنش اسرائیلیها به تحولات ادلب و احتمال درگیری ترکیه و سوریه هم جالب توجه است. روزنامه عبری هاآرتص این تحولات را «دراماتیک» خوانده و نوشته که «فشارهای دیپلماتیک ترکیه در ممانعت از حمله نظامی شکست خورده و نیروهای روسیه و اسد شروع به پیشروی به سمت ادلب کردند و بر شهرهای اصلی مسلط شدند. مشکل آن است که ترکیه گزینههای زیادی در ادلب ندارد و میداند که حمله نظامی علیه نظام سوریه، میتواند آن را در مسیر برخورد با روسیه قرار دهد؛ روسیهای که پس از ایجاد اختلاف در روابط ترکیه با ایالات متحده، تنها همپیمان ترکیه شده است.»پوتین البته تا کنون هشدارها و خط و نشان کشیدنهای اردوغان را جدی نگرفته است، اما احتمال جنگ میان سوریه و ترکیه را باید جدی گرفت. اینجا خاورمیانه است؛ خان آخر دنیایی که مستعد است تا با یک جرقه، به آتش کشیده شود!