این روزها و در حالی که نوسانات شدید نرخ ارز بازارهای ایران را فلج کرده، جمعی از کسبه و موبایل‌فروشان مجتمع تجاری علاءالدین واقع در خیابان جمهوری اسلامی تهران، با بستن کرکره مغازه‌های خود و تجمع اعتراضی، صدای اعتراض خود را به گوش سیاست‌گذاران رساندند. این رویداد که توسط پایگاه اطلاع‌رسانی جماران و خبرگزاری ایسنا پوشش داده شد، نمادی از بحران معیشتی عمیق فعالان اقتصادی است که بی‌ثباتی ارزی، قدرت خرید مردم را نابود کرده و چرخه معاملات را مختل ساخته است.
روایت‌ها و گزارش‌ها نشان می‌دهد این اعتراض، ریشه در افزایش لحظه‌ای قیمت دلار و سایر ارزها دارد که مستقیماً بر واردات کالا، قیمت تمام‌شده و سرمایه در گردش واحدهای صنفی ضربه زده است.
جزئیات تجمع اعتراضی و واکنش کسبه
طبق گزارش ایسنا که توسط جماران بازنشر شد، کسبه پاساژ علاءالدین با پایین کشیدن کرکره‌ها و تجمع در خیابان جمهوری، شعارهایی مانند «نیروی انتظامی حمایت، حمایت» سر دادند. این اقدام نمادین، واکنشی به «نوسانات شدید نرخ ارز و بی‌ثباتی قیمت‌ها در روزهای اخیر» بود.
به گفته برخی کسبه، «افزایش لحظه‌ای قیمت ارز طی هفته‌های اخیر، امکان قیمت‌گذاری دقیق کالا و انجام معاملات را از فعالان بازار گرفته و فضای بی‌اعتمادی میان فروشنده و خریدار ایجاد کرده است.» فروشندگان از معامله خودداری می‌کنند، زیرا نمی‌دانند آیا فردا می‌توانند کالا را با قیمت بالاتر جایگزین کنند یا خیر. مشتریان هم خرید را به تعویق می‌اندازند و منتظر ثبات می‌مانند. این وضعیت، بازار موبایل و تجهیزات دیجیتال را که وابسته به واردات است، به شدت تحت تأثیر قرار داده. نرخ ارز با شتاب کم‌سابقه افزایش یافته و هزینه واردات، قیمت تمام‌شده و سرمایه در گردش را چند برابر کرده است.
موبایل‌فروشان معترض هشدار دادند: «ادامه این روند، خطر تعطیلی گسترده واحدهای صنفی و تشدید رکود را به همراه دارد.» آنان خواستار «اقدام فوری سیاست‌گذاران برای مهار نوسانات ارزی و ایجاد چشم‌انداز روشن» شدند و تأکید کردند بدون ثبات اقتصادی، ادامه فعالیت حرفه‌ای غیرممکن است. تجمع پس از کمتر از یک ساعت و با گفت‌وگوها خاتمه یافت و مغازه‌ها بازگشایی شد، اما کسبه تأکید دارند نگرانی‌ها تا کنترل نرخ ارز پابرجاست.
تحلیل اقتصادی: از بحران معامله تا فروپاشی معیشت
حسین عبده تبریزی، کارشناس برجسته اقتصادی، در یادداشتی که جماران منتشر کرد، این اعتراض را فراتر از یک رویداد صنفی توصیف می‌کند و آن را «بحران فهم معامله» می‌نامد. وی می‌نویسد: «در آغاز تورم‌های حاد، اولین بحران نه سیاسی است و نه معیشتی، بلکه بحران فهم معامله است. فروشنده و تولیدکننده ناگهان متوجه می‌شوند که قیمت دیگر معنای پیشین خود را ندارد و پول واحد سنجش قابل‌اتکا نیست.»
فعالان کالاهای بادوام مانند موبایل، یخچال یا خودرو، نمی‌دانند آیا فروش امروز به زیان فردا منجر می‌شود. برنامه‌ریزی به چند روز کاهش یافته و اعتراض‌ها حول نرخ ارز واقعی و ثبات مقررات می‌چرخد. عبده تبریزی با ارجاع به تجربیات جهانی، هشدار می‌دهد:
آلمان وایمار: مغازه‌داران و نانوایان ابتدا از قیمت‌گذاری ناتوان شدند و این سردرگمی به رادیکال‌سازی سیاسی منجر شد.
آرژانتین: برچسب قیمت‌ها برداشته شد، قراردادها کوتاه و فروش نقدی اجتناب گردید؛ بدون چارچوب دولتی، اعتراض صنفی به سیاسی تبدیل شد.
ترکیه: دولت با شاخص‌های تعدیل، عقلانیت را بازگرداند.
ونزوئلا: نبود ابزارها، معامله را فروپاشاند و تجمعات اقتصادی سیاسی شد.
در ایران، تورم حاد با فقدان شاخص‌های مرجع و انعطاف‌ناپذیری قراردادها همراه است. عبده تبریزی تأکید می‌کند: «اعتراض‌هایی که از ناتوانی در کاسبی آغاز می‌شوند، باید پاسخ فنی بگیرند. تورم حاد پیش از بحران سیاسی، شوک تعادل اجتماعی است.» این تحلیل نشان‌دهنده عمق بحران معیشتی است؛ جایی که بی‌ثباتی ارزی نه تنها سود را کاهش می‌دهد، بلکه اساس معامله و معیشت روزانه را تهدید می‌کند.
زمینه اقتصادی و تأثیر بر معیشت عمومی
این اعتراض در حالی رخ داد که بازار ارزهای دیجیتال هم شب خونینی را پشت سر گذاشت و بیت‌کوین به کانال ۸۰ هزار دلاری سقوط کرد.
این وضعیت، رکود تورمی ایجاد کرده و عرضه کم، تقاضای ضعیف و بی‌اعتمادی عمومی را سبب می‌شود. کسبه پاساژ علاءالدین نماینده هزاران فعال اقتصادی هستند که معیشت‌شان وابسته به ثبات است. بدون مهار ارز، تعطیلی‌ها افزایش یافته، بیکاری رونق می‌گیرد و قدرت خرید خانوارها – به ویژه نسل جوان و طبقه متوسط – نابود می‌شود. سیاست‌گذاران باید با ابزارهایی مانند نرخ ارز واقعی، تعدیل قراردادها و شاخص‌های مرجع، عقلانیت اقتصادی را بازگردانند تا بحران از صنفی به اجتماعی تبدیل نشود.

رژیم اشغالگر قدس به تازگی دست به یک حرکت قابل‌تامل زده است. در این راستا، این رژیم، سومالی‌لند را به عنوان یک کشور مستقل به رسمیت شناخته است. سرزمینی که بخشی از خاک کشور سومالی است و سال‌هاست درگیر تحرکات جدایی‌طلبانه است. این اقدام صهیونیست‌ها با بازتاب‌های گسترده‌ای در محیط بین‌المللی رو به رو شده و بسیاری آن را حرکتی خلاف قانون توصیف کرده‌اند. به طور خاص دولت سومالی اقدام رژیم اشغالگر قدس را مداخله در امور داخلی سومالی و نقض حاکمیت ملی این کشور توصیف کرده است. کشورهای منطقه و البته نهادهای بین‌المللی نظیر اتحادیه آفریقا هم قویاً به اقدام اخیر صهیونیست‌ها حمله کرده‌اند. جالب اینکه تنها رژیم‌صهیونیستی در جهان است که سومالی‌لند را به رسمیت شناخته است. این اقدام صهیونیست‌ها معطوف به تحقق اهداف خاصی است که توجه به آن‌ها ضروری است. در وهله نخست به نظر می‌رسد که این اقدام اسرائیل معطوف به تشدید تنش‌ها و تقابل با مقاومت اسلامی یمن است. سومالی‌لند منطقه‌ای مشرف به تنگه باب‌المندب و دریای سرخ و سرزمین‌های تحت کنترل مقاومت اسلامی یمن است. اسرائیل در طی تحولات دو ساله اخیر در منطقه غرب آسیا به خوبی به قدرت مقاومت یمن پی برده و حال با حضور نظامی و امنیتی در سومالی‌لند سعی دارد به زعم خود مقاومت اسلامی یمن را تحت فشار قرار دهد. در این چهارچوب، صهیونیست‌ها به طور خاص معطوف به تشدید عملیات‌های اطلاعاتی خود علیه مقاومت یمن و بسترسازی برای انجام اقدامات نظامی علیه این جنبش هستند. نکته دوم اینکه برخی نیز بر این باورند که اقدام اخیر صهیونیست‌ها تا حد زیادی متمرکز بر توسعه دامنه نفوذ رژیم اشغالگر قدس در قاره آفریقا است. اسرائیل سال‌هاست که به صورت منسجم و هدفمند به دنبال افزایش نفوذ خود در آفریقا است. اتیوپی، اریتره، سودان، کنیا و اکنون سومالی، از جمله کشورهایی هستند که رژیم اشغالگر قدس در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری گسترده‌ای را برای اعمال نفوذ در قالب معادلات داخلی آن‌ها انجام داده است. از این رو، رژیم اشغالگر قدس در ازای شناسایی دیپلماتیک سومالی‌لند، به احتمال فراوان نفوذ سیاسی و نظامی و اطلاعاتی خود در این منطقه را هم تشدید می‌کند و تحرکاتش در قاره آفریقا را افزایش می‌دهد. و در نهایت مساله سوم اینکه برخی نیز معتقدند که اشغالگران اسرائیلی سعی دارند سومالی‌لند را به محلی برای تبعید مردم فلسطین و اخراج آن‌ها از سرزمین‌شان تبدیل کنند. طرحی که اسرائیل ماه‌هاست از آن حرف می‌زند اما هیچ کشوری حاضر نیست ننگ همکاری و همراهی با اشغالگران اسرائیلی را بپذیرد. حال اسرائیل با حضور نظامی و اطلاعاتی و میدانی در سومالی‌لند، تصور می‌کند که می‌تواند مکانی را برای اخراج ملت فلسطین از سرزمینشان دست و پا کند. گزاره‌ای که بعید به نظر می‌رسد با توجه به استقامت ملت و مقاومت فلسطین، راه به جایی ببرد. با این همه، آنچه واضح است، مقام‌های سومالی‌لند با حرکت به سمت صهیونیست‌ها، عملاً آینده پرآشوبی را برای خود رقم زده‌اند. در این رابطه، پیامدهای گسترده‌ای متوجه سومالی‌لند خواهد شد که مقام‌های این منطقه نمی‌توانند از زیر بار آن‌ها شانه خالی کنند.