در هفته‌ای که گذشت روسای پارلمان عراق، اردن، فلسطین، لیبی، مصر، امارات، عمان و لبنان به عنوان هیاتی از اتحادیه بین المجالس عربی به سوریه سفر کردند و با مقامات روسی دیدار و گفت و گو کردند. کشورهای عربی این سفر را به دلیل کمک به سوری‌ها پس از زلزله شدید و کشته شدن بیش از پنج هزار نفر از شهروندان این کشور توجیه کردند. رئیس جمهور سوریه هم که با مشکلات به ویژه زلزله ویرانگر و تداوم تحریم‌های ظالمانه آمریکا و غرب دست و پنجه نرم می‌کند از این مذاکرات اسنقبال کرده و در تلاش است تا روابط خود را با این کشورها از سر بگیرد که این مسئله را می‌توان از سفر از پیش اعلام نشده بشار اسد، به عمان و دیدار با «هیثم بن طارق»، سلطان عمان متوجه شد. گفتنی است سفر هیئت پارلمانی عربی با هماهنگی‌های عراق انجام شد و توجه کارشناسان را به نقش مهم بغداد در گسترش روابط کشورهای عربی با سوریه جلب کرد که می‌تواند راه را برای سفرهای دیپلماتیک مشابه باز کند. این همه اتفاقات درحالی است که چدی پیش آمریکا، انگلستان، فرانسه، آلمان و ایتالیا با انتشار بیانیه‌ای مشترک تأکید کردند که از تلاش کشورهای عربی برای عادی سازی روابط با سوریه حمایت نمی‌کنند.

• پذیرش اسد به عنوان رهبر سوریه

آنچه مشخص است اینکه تا چند سال پیش، اسد شخصیتی غیرقابل قبول در جهان عرب بود، اما اکنون شرایط او کاملاً بهبود یافته است. برخی از پایتخت‌های جهان عرب دیگر اصراری بر منزوی کردن بشار اسد ندارند و ترجیح می‌دهند تا اسد به میان کشورهای عربی برگردد. برآورد کارشناسان سیاسی این است که اسد در رأس نظام سوریه، باقی خواهد ماند و وقت آن رسیده تا با طرف پیروز بحران وارد روابط نزدیک شوند. آنان در سال‌های اخیر هشدار داده بودند که عدم پذیرش بشار اسد به عنوان رهبر سوریه، در شرایطی که او قدرت را در دمشق در دست دارد، می‌تواند به بحرانی در جهان عربی تبدیل شود.

• دست خالی اعراب در حمایت از پروژه تجزیه سوریه

شاید روزی که عرب‌های خلیج فارس پروژه سرنگونی بشار اسد را کلید زدند، گمان نمی‌کردند که از کیک این پروژه چیزی برایشان نمی‌ماند. آمریکایی‌ها نفت و ترکیه بخش‌هایی از شمال سوریه را به چنگ آوردند. از همین رو کشورهای عربی بعد از اطمینان نسبت به اینکه کلاه سرشان رفته، به تکاپو افتاده‌اند. انان حالا بعد از ده سال پی برده‌اند که قدرت‌های جهانی برایشان در این پروژه نه تنها سهمی قائل نشده بودند، بلکه حتی نادانسته یا غافلانه، عامل و مباشر در پروژه تجزیه سوریه به عنوان یک کشور عضو اتحادیه عرب هم بوده‌اند. آن‌ها در شرایط کنونی با صرف میلیاردها دلار از درآمدهای نفتی‌شان و لکه ننگی که به واسطه حمایت از تروریسم در سوریه و عراق بر چهره‌شان نشسته است، نمایندگانشان را به دمشق فرستاده و از این کشور خواستند به اتحادیه عرب بازگردد!

• جایگاه افتصادی سوریه برای کشورهای عربی

 پس از سفر هیئت‌های پارلمانی عربی به دمشق، رسانه‌های مختلف از آغاز ساعت صفر بازسازی اقتصادی سوریه سخن گفتند. بنابراین می‌توان اهمیت تجارت را یکی از دلایل بازسازی روابط کشورهای عربی با سوریه دانست. کشوری چون امارات، سوریه را مقصدی برای سرمایه گذاری می‌بیند، مصر به عنوان مسیر ترانزیت برای انتقال انرژی به سوریه می‌نگرد و کشوری مانند ترکیه با وجود اختلافات عمیق سیاسی با دمشق، آگاه است که تداوم اختلاف با این کشور به معنای از دست رفتن یکی از بزرگ‌ترین بازارهای صادراتی این کشور خواهد بود. در سوی دیگر ماجرا سوریه نیز برای جذب سرمایه‌های خارجی در جهت بازسازی کشور، نیاز اساسی به برقراری روابط با کشورهای منطقه دارد و از این پیشنهادات استقبال می‌کند.

• جلوگیری از نفوذ روسیه و ایران در سوریه

در چند سال اخیر روابط دمشق با تهران و مسکو وارد فاز ویژه‌ای شده است. پس از زلزله ویرانگر سوریه و حمایت‌های منطقه‌ای و جهانی از این کشور، مسکو اقدامات خود را برای تقویت عادی‌سازی روابط دمشق افزایش داد ایران نیز کمک‌های بشر ذوستانه زیادی به جمهوری عربی سوریه فرستاد. بنابراین یکی از مهم‌ترین مسائل کشورهای عربی در ارتباط با سوریه، تگرانی از جایگاهی است که رقبایی مانند ایران و روسیه توانسته‌اند با کاهش نفوذ اعراب در سوریه ایجاد کنند. در واقع اعراب در یافته‌اند که کنار کشیدن از یک کشور به معنای افزایش نفوذ رقبای منطقه‌ای است و رها کردن اسد منجر به نزدیک شدن او به تهران و مسکو شد. در این راستا هرچند جمهوری اسلامی ایران، گشایش‌های اخیر در روابط کشورهای عربی با سوریه را گامی مثبت در مسیر همبستگی اسلامی قلمداد می‌کند اما کشورهای عربی تلاش می‌کنند که با تقویت روابط، سرمایه گذاری و بهانه‌هایی به عنوان سرمایه‌گذاری در سوریه، روابط دمشق را با تهران و مسکو تحت تأثیر قرار دهند.

• جا نماندن کشورهای عربی از ساختار جدید نظام بین الملل

واقعیت این است که به صف شدن کشورهای عربی و ترکیه برای بازسازی رابطه سیاسی با سوریه، از یک تغییر بنیادی خبر می‌دهد. البته منظور از این تغییر، تغییر در وضع روابط عربی - سوری نیست، بلکه منظور تغییر در وضعیت کلانی است که کشورهای عربی را برای دور نماندن از قافله، با عجله به سمت دمشق گسیل کرده است. واقعیت این است که در فضای تغییر نظام بین‌الملل، حرکت ایران و روسیه به سمت راهبردی کردن روابط میان خود از یک‌سو و حرکت ایران و چین برای رسیدن به روابط راهبردی از سوی دیگر، مرکز ثقل مناسبات بین‌المللی و به‌خصوص مناسبات آسیایی را در عرصه‌های مختلف تغییر می‌دهد و این برای آن دسته از کشورهای عربی که هنوز در قطب غرب دیده می‌شوند، مخاطراتی را در پی دارد. بر این اساس کشورهای عربی همزمان با تلاش برای افزایش روابط با چین و روسیه، به سمت کاهش اختلافات با سوریه آمده‌اند. از نظر آنان مناسبات درون‌آسیایی زین‌پس در باشگاه مرکب از قدرت‌های معارض غرب در آسیا رقم می‌خورد.