آنچه باید جدیتر گرفت؛
تعداد بازدید : 4
لزره ها و تکانههای تهران پایتخت در خطر است، کوعبرت از بم؟
نویسنده : دریا وفایی / گروه جامعه
زلزلههای گاه و بیگاه پایتخت و هجدهمین سالروزمرگبارترین زلزله قرن اخیر کشورمان درشهر بم بهانهای بود تا به مرور هشدارهایی بپردازیم که اگر جدی گرفته میشد نه خسارات میلیاردی به کشورمان وارد میشد و نه خانوادههای متعددی داغدار میشدند. لرزش 6/6 دهم ریشتری شهر بم که 12 سال قبل از وقوع آن یعنی سال 1365 توسط محمد مهدی محلاتی دانشجوی ارشد دانشگاه تهران درغالب پایان نامه هشدار داده شده بود اما آنها که باید چشم و گوششان پرکارتر از سایرین باشد، به راحتی از این پژوهش علمی تخصصی عبورکردند. شاید بهترین دلیل برای گره زدن اهمیت پژوهشهای تخصصی با ضرورت توجه دولتمردان به پایان نامه و رسالههای دانشجویان همین حوادث نیز باشد. موضوعی که امید علی مسعودی پژوهشگر رسانه و ارتباطات و رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره همواره در گفتگوهای رسانهای خود برآن تاکید دارد و اهتمام لازم به خروجی کارهای تحقیقاتی علمی را به مَسند نشینان هر سه قوه گوشزد میکند.
از او درباره ماجرای آن پیش بینی پژوهشی پرسیدیم، برایمان اینگونه توضیح داد: سال 1365 محمد مهدی محلاتی دانشجوی کارشناسی جغرافیا در دانشگاه تهران، پایان نامهاش را در حوزه جغرافیای شهر بم انتخاب کرد. پس از پژوهشهای فراوان پروژه علمی قوی را ارائه داد. این پژوهشگرجوان درآن تحقیق دانشگاهی به ابعاد گوناگون امنیت معماری و شهری بم پرداخته بود و ضمن پیش بینی چنین زلزلهای، به خوبی نقشه راهی را برای پیشگیری از تلفات و خسارات جبران ناپذیر ترسیم کرده بود از جمله اینکه" دربم مجوز مقاوم سازی بدهند". بعد وقتی زلزله شد فقط مسجد جامع این شهر جان سالم به دربرد و فقط یک کاشی از آن افتاده بود، چرا؟ چون سازنده مسجد براساس تحقیقات آن پژوهش، کارش را درست انجام داده بود، درحالی که بم با خاک یکسان شد. همه میگفتند معجزه شده، بله معجزهاش این بود که یک مسلمانِ معتقد میفهمد که اسلام یعنی علم یعنی پژوهش.
مسعودی که خود از پژوهشگران کهنه کارعرصه رسانه وارتباطات است، به مروری بر کتاب جغرافیای بم که توسط محلاتی نوشته شده نیز پرداخت و ادامه داد: آنقدر این دانشجو کار تحقیقاتیش را دقیق و مبسوط انجام داده بود که همان حادثه با نزدیک به همان میزان تلفات و خساراتی که پیش بینی شده بود، اتفاق افتاد. او بعدها پایان نامهاش را به کتاب تبدیل کرد که در بخشی از آن خطاب به مدیران شهری بم تاکید شده بود"با درنظر داشتن اینکه شهر بم در ناحیه زلزله خیز واقع شده به کلیه دست اندرکاران که حتی یک بنای کوچک را استوار میسازند توصیه میشود که رعایت این امر با درنظر گرفتن کلیه عواقب آن را مد نظرداشته باشند، مجری این امر شهرداری است که با همکاری سایر مسئولان شهری باید دست به عملیات ضربتی بزنند و از ساختن بی رویه هر کاشانهای که بدون درنظرگرفتن وقوع احتمالی زمین لرزه بنا میشود جدا جلوگیری نمایند... .". اما نتیجه بی توجهی به آن پایان نامه، یک دهه و اندی بعد خودش را به دلخراش ترین وجه ممکن نشان داد.
رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره که حالا گرد سفیدی برموهایش نشسته درباره دیگرتجربیات تحقیقاتی خود راجعِ بی توجهی مسئولان نسبت به رسالهها و پایان نامههای موفقِ کاربردی نیز صحبت کرد. او گفت: نمونه دیگراین بی تعهدیهای حرفهای در بین مدیران خرد و کلان کشورمان، سیل آق قلا بود که همان را هم چند سال قبل از وقوعش، نازیلا کاردان استادیارگروه مهندسی دانشگاه مدنی تبریز طی تحقیقات پژوهشی که با همکارانش انجام داده بود، هشدار داد. آنها در مقالهای با نام «شبیه سازی دوبعدی جریانهای سیلابی شهری، مطالعه موردی آق قلا»، وقوع سیل و سیلاب فاجعه آفرین را گوشزد کرده بودند اما همچنان کسی توجهی نکرد و مسئولان بدون توجه به چنین پژوهشهای ارزشمندی چشم بر واقعیتها بستند و دیدند که چگونه گرگان رود طغیان کرد و شهر آق قلا زیر آب رفت وشد آنچه نباید میشد.
مسعودی خطاب به پاستورنشینان و بهارستانیها یادآور شد: متاسفانه دولتها معمولاً چندان کارایی ندارند. مشکل ما عدم حمایت از پژوهشگران و پژوهش است. پژوهشهای بسیار خوبی انجام میشود اما مسئولان ما به آن توجه نمیکنند. یعنی حاضرند ضرر و زیان شدید بدهند مثلاً 26 هزار نفر در زلزله بم کشته شوند و دهها نفر درسیل ها، ولی به یک تحقیق دانشگاهی که سالها قبل از وقوع، آن را گوشزد کردهاند توجه نکنند. بنابراین باید فرهنگ پژوهش به مسئولان آموزش داده شود. اصلاً بهتر است قانونی برای این برنامه تدوین شود.
وی به ضعف چگونگی استخدامها نیز اشاره کرد و گفت: متاسفانه در سازمانی ندیدم که آموزش ورود به خدمت، حین خدمت و پس از خدمت داشته باشند وهمین نواقص باعث آن فجایع میشود.
رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره درپایان نکات قابل تأمل دیگری را نیز خاطرنشان کرد، اینکه «دردانشگاههای ایران پتانسیلهای لازم پژوهشی و پژوهشگر را داریم اما باید فرهنگ خاصی دراین باره به مسئولان آموزش داده شود»، تاکید کرد: باید یاد بدهیم که هیچ تصمیمی را بدون پژوهش انجام ندهید. باید برای هر زمینهای متناسب با آن، مسئولانمان قبل از اینکه راجعش تصمیمی بگیرند پژوهش انجام بدهند. دولت همانطور که درفوتبال سرمایه گزاری میکند روی مباحث پژوهشی هم سرمایه گزاری کند. هیچ کاری بدون پژوهش به نتیجه نمیرسد اگر هم برسد بسیار دشواراست چون همهاش آزمون و خطا میشود. این پژوهشها هستند که به تولید نظریه و علم منتهی میشود. برای پژوهش باید پژوهشگر تربیت کنیم. پژوهشگر باید امکانات دراختیارش باشد و برای محقق شدن آن دولت باید وارد گود حمایتی شود.
-
اکثر ساختمانهای پایتخت ناایمن است
اگرچه شاید، تلنگرهای این پژوهشگرعلوم رسانه و ارتباطات به تصمیم گیران، سیاستگذاران و مجریان کشورنیز، همچنان حکایت آن میخ آهنین و سنگ باشد اما جالب است که چندی پیش قبل از آخرین زلزلهای که نقاط مختلف تهران را لرزاند، اسماعیل نجار رئیس سازمان مدیریت بحران گفته است: باید دعا کرد تا برای تهران زلزله نیاید، پایتخت برای زلزله ۷.۵ ریشتری آمادگی ندارد و در صورت وقوع جان ۲ میلیون نفر را به طورمستقیم تهدید خواهد کرد.
منصور درجاتی مدیرکل مدیریت بحران استان تهران هم بارها در خصوص آماده نبودن پایتخت برای مواجهه با زلزلههای بزرگ هشدار داده است که «گسلهای زیادی در پهنه جانمایی استان تهران وجود دارد اما سه گسل غربی- شرقی تهران، مشاء و شهر ری لرزه زا محسوب میشود، از این گسلها توقع رفتار لرزشی وجود دارد و اقدامات مراقبتی در این خصوص ضروری است. همچنین به نظر میرسد گسل مشاء در شمال شرق تهران بیشترین فعالیت و بیشترین نقش را در وقوع زلزله در استان تهران دارد».
او گفته است: اگرچه همچنان بافت فرسوده، بیشترین آسیب را از هر نظر خواهد دید اما من به عنوان یک فرد دانشگاهی میگویم که مردم در ساختوسازها، اصول فنی، سبکسازی و مقررات را جدی بگیرند و فقط به صدور پروانه و مجوز دلخوش نباشند، استحکام بنا بسیار مهم است.
-
سه هزار و ۵۰۰ ساختمان پرخطر در شهر تهران وجود دارد
کامران عبدولی، معاون حفاظت و پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران نیز درباره ساختمانهای نا ایمن شهر تهران اعلام کرده است: با توجه به مصوبه شورای شهر و فرمول سازمان آتش نشانی ساختمانهای پایتخت براساس ریسک حریق به بسیار پرخطر، پرخطر، میان خطر و کم خطر تقسیم بندی شدند و از تعداد ۳۳ هزار و ۲۲۱ ساختمان شناسایی شده، ۱۱۷ ساختمان بسیار پرخطر تشخیص داده شد.
وی همچنین هشدار داده است: سه هزار و ۵۰۰ ساختمان پرخطر در شهر تهران وجود دارد. سازمان آتش نشانی ۲۳ هزار و ۵۵۸ ساختمان میان خطر و ۶ هزار و ۴۳ ساختمان کم خطر نیز شناسایی کرده است.
-
پایتخت را به محل دیگری تغییردهید
و اما درادامه این کندو کاو به سراغ پدر زلزله شناسی ایران هم رفتیم تا آخرین زنگ خطر را از جانب او به صدا درآوریم. پروفسور بهرام عکاشه که حالا در دهه 80 زندگی خود به سر میبرد و از اساتید و محققان برجسته حوزه ژئو فیزیک ایران است مانند همیشه بر تغییر محل پایتخت به منظور به حداقل رساندن تلفات ناشی از زلزله تاکید کرد و گفت: تهران از نقاط زلزله خیز است و حتی مستعد لرزش 8 ریشتری است، به همین دلیل همواره تاکید کردهام پایتخت را به منطقه دیگری تغییر بدهند تا در صورت وقوع احتمالی چنین زلزلهای، تلفات جانی کمتری ایجاد شود.
پدر زلزله شناسی ایران نیز خطاب به مسئولان کشورمان یادآورشد: زلزله آدم کش نیست، این ما هستیم که با سهل انگاری غفلت میکنیم، کارهایی که باید انجام بدهیم را نادیده میگیریم و باعث مرگ هزاران نفر میشویم. چرا درژاپن و چین زلزله این اندازه نمیکشد؟ چرا باید فقط درجاهایی که کم کاری میشود، این همه آدم کشته شوند؟
این استاد و محقق برجسته ژئو فیزیک کشورمان درپایان تاکید کرد: مطمئناً اگر متولیان امر، نگاه آگاهانه توام با دلسوزانهای به مقوله پژوهش داشتند، در حوادث طبیعی شاهد این حجم از خسارات جانی و مالی نبودیم.
اکنون با توجه به آنچه که دراین مجال به رشته تحریر درآمد بد نیست آبی به دست و صورت بزنیم و از خواب بیدار شویم تا دوباره تاوان بی خیالیهایمان را مردم و کشور ندهند.