پاسخ یککارشناس فقه به این پرسش: حکم شرعی معامله در بازار «فارکس» چیست؟
تعداد بازدید : 6
شرط حرام معامله را باطل میکند
نویسنده : حجتالاسلام امیر صالحی کارشناس فقه و مبلغ تخصصی
به زبان ساده «فارکس» بورس بینالمللی تجارت ارز است. بازار فارکس بازاری است که در آن ارزهای مختلفی نظیر ریال، دلار، یورو، پوند،ین و دینار معامله میشود. در این بازار یک ارز را توسط ارز دیگری معامله میکنند و کسی که قصد معامله دارد اگر احساس کند ارزش ارزی در حال افزایش است آن ارز را خریداری میکند و هنگامیکه ارزش آن افزایش یافت، به فروش آن میپردازد یا ارز گران را فروخته و پس از ارزان شدن، مجددا خریداری میکند و از این راه سود میبرد.
آنچه امروزه به عنوان «بازارفارکس» در اینترنت مطرح است دارای اشکالاتی بوده که موجب حرمت و عدم جواز این نوع معاملات شده است. نخستین اشکال این است که بسیاری از کسانی که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار بازار فارکس معرفی میکنند و پایگاه یا وبلاگی به این نام برای خود ایجاد کردهاند، دارای هویت مشخصی نیستند و هدف آنها از این کار صرفاً کلاهبرداری است و با این شیوه به تطمیع مردم پرداخته و سرمایه آنان را غارت میکنند و چون محل معلومی ندارند، مالباخته هیچ راهی برای استیفای حق خود نخواهد داشت و همه سرمایه خود را از دست خواهد داد.
اشکال دیگر بازار فارکس این است که بعضی از سرمایهگذاریها در فضای مجازی یک نمایش صوری بیش نبوده و واقعیت ندارد؛ زیرا آنان اموال سرمایهگذار را جای دیگری مثل قاچاق و نظیر آن سرمایهگذاری کردهاند. این قسم از معاملات فارکس قطعاً شرعی نیست زیرا جدای از اشکالات دیگر به شرط سرمایهگذار که صاحب مال است و شرط کرده که سرمایهاش در خرید و فروش ارز به کار گرفته شود، عمل نشده است.
-
شرط حرام، معامله را باطل میکند
بخش دیگری از کسانی که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار بازار فارکس معرفی میکنند اگرچه دارای هویت مشخصی هم باشند و حقیقتا هم معامله ارز انجام دهند، اما در ضمن قرارداد خود با صاحبان سرمایه شرطهایی مطرح میکنند که آن شرطها خلاف شرع است مثل اینکه شرط میکنند در زمانهایی که معاملهای در کار نیست این سرمایه را به صورت ربوی به بانک یا مؤسسهای قرض دهند و سود دریافت کنند.
کار کردن با چنین بازاری نیز حرام است. بنابراین معاملات فارکسی که امروزه از طریق اینترنت انجام گیرد اگر تمام شرایط معامله در آن رعایت شود یعنی هم هویت کارگزار احراز شود و هم اطمینان حاصل شود که کارگزار مطابق خواست صاحب سرمایه معاملات را مترتب میکند و از جهت قوانین کشوری نیز مقررات ورود و خروج سرمایه رعایت شود و قراردادهای جانبی نیز مشروع باشد، شرعاً جایز است.
-
نظر مراجع تقلید پیرامون فارکس
حضرت آیتاله «خامنهای» در پاسخ به این پرسش که معامله در بازار فارکس چه حکمی دارد میفرمایند: به طور کلی صحت معاملات در بازار فارکس متوقف بر رعایت ضوابط شرعی و قانونی است.
بنا به گفته برخی کارشناسان،کارگزاران بازار فارکس دو دستهاند؛ دسته اول که اکثر مدعیان کارگزاری از این دستهاند صرفا یک صفحه مجازی در فضای اینترنت تشکیل دادهاند و حضور واقعی در بازار ارز ندارند. این گروه پول مشتریان را دریافت و برای اهداف و برنامههای خود استفاده میکنند و فقط یک صفحه اینترنتی برای مشتری اختصاص میدهند که مشتری در آن مشغول معاملات به ظاهر ارزی میشود. بنابراین معاملات انجام شده غیرواقعی و باطل است. دسته دوم کارگزاران واقعی هستند که حضور واقعی در بازار ارز دارند و با پول مشتری اقدام به خرید و فروش ارز میکنند که با رعایت ضوابط شرعی و قانونی، فینفسه اشکال ندارد؛ ولی باید توجه شود که معاملات به صورت واقعی و خرید و فروش ارز باشد. بنابراین اگر کسب درآمد براساس پیشبینی نوسانات قیمت ارز باشد مشروع نیست. معاملات اهرمی که با اعتبارگرفتن از کارگزار انجام میشود اگر ماهیت قرض همراه با سود داشته باشد ربا و حرام است.(استفتای اختصاصی از دفتر مقام معظم رهبری به شمارهr5r9p6k)
حضرت آیتاله «سیستانی» پیرامون بازار فارکس اجازه ورود در چنین معاملاتى را نمیدهند. نظر حضرت آیتاله «صافیگلپایگانی» درخصوص بازار فارکس این است که چون معامله در بازار مذکور صوری است و لذا معاملات واقعه در آن صحیح نیست. حضرت آیتاله «مکارمشیرازی» نیز میفرمایند با توجه به اینکه فارکس شرایط شرعیه معاملات را ندارد جایز نیست و حضرت آیتاله «نوریهمدانی» هم فتوا میدهند که بازار فارکس و معاملات آن صورت شرعی ندارد. با توجه به اشکالاتی که بازار فارکس دارد و به آن اشاره شد افراد در ورود به این بازار اینترنتی هوشیارانه عمل کنند و فریب ظاهر بزک کرده آن را نخورند و جهات شرعی آن را مورد توجه قرار دهند تا دچار معاملات حرام و باطل نشوند.