آتشبس میان آمریکا و طالبان آغاز شد
تعداد بازدید : 1
هفته کاهش خشونت در افغانستان
نویسنده : مریم عمادی
پس از ماهها مذاکره بین طالبان و آمریکا، سرانجام نیمه شب شنبه نقشه راهی برای پایان یافتن طولانیترین جنگ تدوین شد. این نقشه راه با یک آتشبس یک هفتهای شروع شد و انتظار میرود که در اواخر ماه جاری میلادی، به امضای یک توافق صلح میان آمریکا و طالبان ختم شود. آمریکاییها این آتشبس را درخواست کردند تا از حسننیت طالبان در مذاکرات صلح اطمینان حاصل کنند. چراکه آمریکاییها نسبت به کنترل رهبران طالبان برتمام نیروهای پراکنده این گروه تردید دارند.
ابهامات آینده
هنوز معلوم نیست افغانستان جدید چگونه شکل خواهد گرفت. طالبان، دولت مستقر در کابل را دستنشانده خارجی میداند و از گفتوگو با آن قبل از خروج نیروهای خارجی از افغانستان خودداری میکند. ولی در عین حال، معلوم نیست که بعد از خروج آمریکاییها به چه شکلی با دولت کابل گفتوگو خواهد کرد. توافق طالبان و آمریکا، اولویتهای آنها را منعکس میکند. ترامپ دنبال این است که قبل از انتخابات نوامبر ۲۰۲۰، به یک جنگ بیپایان خاتمه دهد و موقعیت انتخاباتی خود را تقویت کند. طالبان نیز از این تمایل ترامپ اطلاع دارند و میخواهند قبل از هرگونه تفاهم با دولت کابل، ابتدا از نیروهای خارجی در افغانستان راحت شوند. چرا که هم اکنون، به رغم اینکه طالبان بر اراضی وسیعی سیطره دارد، ولی نمیتواند به معنای واقعی دولت تشکیل دهد. طالبان، نیروهای خارجی را مهمترین مانع در این راه میدانند. آنها احتمالاً معتقدند که درصورت خروج نیروهای آمریکا، دستشان برای اعمال قدرت در افغانستان باز خواهد بود. از سوی دیگر، به موازات پیشرفت گفتوگوهای صلح میان طالبان و آمریکا، موضع دولت کابل به نحو چشمگیری تضعیف شده است. اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری، نخبگان حاکم را دچار تفرقه کرد. انتخابات در سپتامبر گذشته انجام شد، اما به دلیل مطرح شدن ادعاهای تقلب در روند انتخابات، اعلام نتایج چند ماه به تأخیر افتاد. وقتی نتایج نشان داد که «اشرف غنی» پیروز شده، «عبداله عبداله» رئیس اجرایی دولت و رقیب اصلی غنی، نتایج را قبول نکرد و قول داد دولت موازی تشکیل دهد. سوای اختلافات غنی و عبداله، انتخابات اخیر افغانستان ازنظر مشارکت مردمی، درسطح پایینی بود امری که به گفته کارشناسان، از ناامیدی مردم از سیستم انتخاباتی حکایت دارد. ازهمین رو، هم اکنون تردیدهایی درباره توانایی دولت افغانستان درمدیریت گفتوگوهای صلح وجود دارد. جدای از این، طالبان ممکن است بعد از خروج نیروهای خارجی، دولت افغانستان را فاقد مشروعیت لازم برای شراکت بداند. نماینده آمریکا در مذاکرات صلح با طالبان، برای کمتر کردن شکافهای سیاسی با طرفهای مناقشه دیدارهایی داشته است. غنی هم، از مذاکرات استقبال کرده و پیشبینی میشود که در دوره یک هفتهای کاهش خشونتها با مشکل خاصی روبهرو نشود، اما درمرحله بعدی که باید دولت یک تیم مذاکراتی برای مذاکره با طالبان بفرستد، ممکن است با چالشهایی مواجه شود. غنی هنوز نتوانسته یک تیم منسجم برای مذاکره با طالبان تشکیل دهد، اما حتی اگر بتواند چنین تیمی را تشکیل دهد، افغانستان راه دور و درازی تا صلح خواهد داشت.
نگاهی به سناریوهای پیش رو
اول: طرح کاهش خشونت در زمانی به اجرا گذاشته میشود که طالبان بهطور طبیعی از توانایی راهاندازی عملیاتهای نظامی برخوردار نیستند و ممکن است که با اندک تاثیرگذاری بر شاخه نظامی از این آزمون موفق بیرون بیایند. در صورت موفقیت در این آزمون، در بیست و نهم ماه جاری، توافقنامه صلح میان طالبان و آمریکا به امضا میرسد. هرچند این سناریو از قبل طرحریزی شده است و به نظر میرسد که هفته کاهش خشونت درصورت موفقیت طالبان یا شکست آنان، تاثیری بر روند امضای توافقنامه صلح نخواهد گذاشت.
دوم: یکی از سناریوها میتواند گزینه آتشبس دایمی باشد. طبق اظهارنظر کسانی که از نزدیک گفتوگوهای صلح میان آمریکا و طالبان را دنبال میکنند، بعد از امضای توافقنامه صلح یکی از تعهدات طالبان به اجرا گذاشتن آتشبس و آغاز گفتوگوهای بینالافغانی است. به اجرا درآوردن گزینه آتشبس محک اصلی برای طالبان است؛ چون که فصل سرد به پایان میرسد و با آغاز بهار و باز شدن راههای مواصلاتی و تدارکاتی طالبان، قدرت این گروه برای راهاندازی عملیاتهای نظامی افزایش مییابد. ازسوی دیگر، طبق گزارشهای مسئولان امنیتی، روابط رهبری طالبان با شاخه نظامی این گروه در بسیاری موارد قطع شده و شاخه نظامی دست به عملیاتهای غیرمنسجم و بدون رهبری و خودسرانه زدهاند. قطع روابط رهبری طالبان با شاخه نظامی میتواند معناهای مختلف داشته باشد، ازجمله اینکه روابط نظامیان و رهبران طالبان بهلحاظ تکنیکی مخدوش شده که کنترل بر وسایل ارتباطی میان گروهی آنان بیشتر شده و معنای دوم آن نیز این است که رهبران طالبان تاثیرگذاری خود را برشاخه نظامی از دست داده است. با تمام اینها میتوان ادعا کرد که طالبان به هر صورت از طرح کاهش خشونت میگذرند، اما سؤال این است که در چنین شرایطی، طالبان قدرت به اجرا گذاشتن گزینه آتشبس را نیز دارند یا خیر؟
سوم: آغاز گفتوگوهای بینالافغانی مسئله دیگری است که پس از امضای توافقنامه صلح آمریکا-طالبان اتفاق میافتد. در اینجا سوالهای جدیتری پیش میآید. نخستین سؤال این است که طالبان در گفتوگوهای بینالافغانی با چه گروهی حاضر به گفتوگو میشوند؟ با دولت افغانستان که از دل انتخابات گذشته ریاستجمهوری بیرون آمده یا گروههای سیاسی که از قبل با طالبان نشستهایی داشتهاند؟ جواب میتواند ساده باشد: طالبان اگر قرار بود که با احزاب سیاسی وارد گفتوگو شوند، نباید منتظر نتایج انتخابات میبودند و با این گروهها توافق میکردند، اما گروههای سیاسی فقط میتواند از گروه خود نمایندگی کند و نه از مردم افغانستان. اگر طالبان حاضر به گفتوگو با دولت افغانستان شوند، پس آنها مشروعیت دولت را نیز پذیرفتهاند، با این دولت صلح میکنند و وارد نظام میشوند. چیزی که همواره از سوی طالبان تاکنون رد شده است. طالبان تاکنون بیشتر از اینکه خواهان مشارکت در دولت باشند، برنامه تسخیر کامل دولت را به پیش بردهاند. اگر طالبان از این خواست خود دست بکشند به این معناست که جمهوریت و نظام مبتنی بر قانون اساسی ادامه پیدا میکند، طالبان نیز بخشی از نظام میشوند و در مسیری که 19 سال طی شده، همراه و همگام میشوند. در صورتی که طالبان از خواستهایی چون تعدیل قانون اساسی یا تغییر ساختار نظام دست بکشند و وارد ساختار فعلی نظام شوند، در این صورت افغانستان یک بحران بزرگ را پشت سر گذاشته و یک گام به جلو برای رسیدن به دولت و ملت واحد برداشته است.