«اقدام در برابر اقدام»؛ درست در روز یکسالگی خروج آمریکا از «برجام»، ایران تصمیم گرفت از استراتژی جدید خود در برابر عهدشکنی واشنگتن پس از یک سال صبر و سکوت، رونمایی کند. از روز یکشنبه در برخی رسانهها عنوان شده بود که رئیسجمهور قصد دارد روز چهارشنبه اقدامهای ایران را در برابر خروج آمریکا از برجام اعلام کند.
درواقع به تعبیر رئیسجمهور، از عبارت «آن روی دیگر برجام» هم پردهبرداری شد. روحانی گفت: «همانگونه که دیپلماسی ما تاریخی است، صبر ما هم استراتژیک است؛ ما یک سال حوصله کردیم و صبر کردیم و به تمام تعهدات خود پایبند بودیم.» در ادامه تاکید کرد: ایران همچنان قصد ندارد از برجام خارج شود؛ اما از این پس، شرطوشروطهایی برای ماندن در این توافق دارد و مهمترین آن این است که اروپاییها به تعهدهای خود عمل کنند؛ همان کشورهایی که بارها تاکید کردند خروج آمریکا را به نحوی جبران و به تعهدهای خود عمل میکنند، اما به گفته رئیسجمهور: «ایران در مقام عمل شاهد چنین چیزی نبود.»
حسنروحانی، روز گذشته در حالی که عبارت «جراحیبرجامی» را با تحکم گفت، اعلام کرد که ایران نخستین گام در برابر عهدشکنی آمریکا در برجام را برمی دارد: «امروز ما به سران پنج کشور اعلام کردیم که از دو اقدامی که تاکنون انجام میدادیم، صرفنظر خواهیم کرد؛ این دو اقدام در واقع به یک بیان ساده دو فروش بوده است؛ یعنی هر وقت مواد غنی شده ما به 300 کیلوگرم میرسید، ما اضافه بر آن را به کشوری میفروختیم و در عوض آن، کیک زرد میگرفتیم. امروز این فروش متوقف میشود؛ فروش دوم فروش آب سنگین است که هر وقت از 130 تن تجاوز میکرد، ما آن مقدار اضافی را به کشوری میفروختیم؛ امروز این فروش را هم متوقف میکنیم، پس کل اقدام امروز جمهوری اسلامی ایران توقف دو اقدام است و به یک معنا، دو فروش را انجام نمیدهیم؛ نه اورانیوم غنی شده را از امروز میفروشیم، نه آب سنگینمان را.»
البته ایران برای برداشتن گام دوم تقابل و تلافی، یک مهلت 60 روزه هم به اروپا داده است: «این اعلام ما برای60 روز است؛ به طرف مقابل اعلام کردیم که ظرف60 روز اگر آنها یعنی پنج کشور پای میز مذاکره آمدند، با آنها صحبت کردیم، به نتیجه رسیدیم و به منافع اصلی خود به ویژه نفت و بانک به عنوان دو مورد از منابع مهم دست یافتیم، به نقطه اول برمیگردیم. یعنی این اقدام امروز تا یک ماه، 35 روز و 60 روز دیگر که جلو میرویم، اگر آنها جبران کردند ما به شرایط دیروز بازمیگردیم؛ یعنی شرایط هفده اردیبهشتماه سال 1397، ولی اگر در پایان 60 روز به نتیجه نرسیدیم، دو اقدام دیگر را آغاز خواهیم کرد و آن دو اقدام این است که ما در برجام توافقمان بر این بود که غنیسازی را در سطح 67/3 نگه داریم؛ از این اقدام خودداری میکنیم یعنی دیگر سطحی برای ما مطرح نیست. دوم اینکه رآکتور آب سنگین اراک که بنا بود با مشارکت کشورهای 1+5 در برجام نوسازی شود و در مسیر نهایی شدن بود، بعد از 60 روز نسبت به اراک هم تصمیم خواهیم گرفت که برنامه قبل از توافق برجاممان را ادامه دهیم.»
سپس در مرحله دوم، بازهم مهلت 60 روزهای داده میشود و اگر ایران و اروپا به نتیجه نرسیدند، اقدام موردنظر بعدی عملیاتی میشود.
از آنجا که در یک سال گذشته بارها بر این گمانه تاکید شده که آمریکا و برخی کشورهای اروپایی خواهان خروج ایران از برجام و پیدا کردن بهانه لازم برای ارجاع مجدد پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل هستند، روحانی روز گذشته تاکید کرد؛ این پیغام را به صراحت به پنج کشور اروپایی داده که اگر بخواهند چنین کاری کنند، آن وقت با «یک اقدام بسیار قاطع» از سوی ایران مواجه خواهند شد.
همزمان بیانیه شورای عالی امنیت ملی کشورمان نیز درباره توقف برخی تعهدهای برجامی از سوی ایران منتشر شد. در این بیانیه آمده بود که ایران از امروز در راستای صیانت از امنیت ملی و منافع ملی مردم ایران، رسماً برخی اقدامات برجامی را متوقف میکند و تاکید شده بود که پاسخ صبر استراتژیک ایران فقط بیانیههای سیاسی بود، نه اقدام عملی.
رسانههای جهان و کشورهای عضو برجام پس از اعلام رسمی جمهوری اسلامی مبنی بر توقف بخشی از اقدامات برجامی، واکنشهای مختلفی نشان دادند. «مایکپمپئو» که در سفری غیرمنتظره به عراق رفته است، گفت: «فکر میکنم در گزارشی آمده که آنها فقط اندکی کمتر به برجام عمل خواهند کرد.» بعد اضافه کرد: «این مسئله باینری (صفر و یکی) است. شما یا متعهد به توافق هستید یا نیستید. ما مشخصاً باید منتظر بمانیم و ببینیم که آنها چه انتخابی میکنند، اما این امر، به صورت صفر و یکی
است.»
اروپا و در رأس آنها فرانسه، دیگربار تهدید کرد. خبرنگار «والاستریتژورنال» به نقل از یک مقام فرانسوی و ساعاتی قبل از اعلام اقدامات ایران توسط رئیسجمهور، نوشت: «در صورتی که ایران توافق هستهای را نقض کند، اروپا آماده اعمال تحریمها خواهد بود. ما نمیخواهیم تهران اقداماتی را اعلام کند که توافق هستهای را نقض میکند؛ چون در این حالت ما اروپاییها مجبور خواهیم بود بر اساس شرایط توافق، به باز اعمال تحریمها بپردازیم.» در عین حال پس از اعلام این خبر، «فلورنسپارلی» وزیر دفاع فرانسه گفت: چیزی بدتر از خروج ایران از برجام وجود ندارد. وزیر دفاع فرانسه که با شبکه «بیافام» و رادیو «آرامسی» مصاحبه میکرد، از احتمال اعمال تحریم ایران توسط اروپا در صورت نقض برجام خبر داد.
وزارت خارجه چین هم در واکنش به تصمیم ایران برای توقف برخی تعهدات ذیل برجام تأکید کرد: برجام باید به طور کامل اجرا شود.
«کنستانتینکساچف» رئیس کمیته امور بینالملل شورای فدراسیون روسیه نیز تاکید کرد: تصمیم ایران برای به حالت تعلیق درآوردن بخشی از تعهدات خود به توافق هستهای (برجام) قابل درک بوده و نوعی واکنش به تصمیم یک سال پیش آمریکاست.
محمدجوادظریف، وزیر خارجه کشورمان که در روسیه به سر میبرد، اعلام کرد: «ایران به جهان نشان داده است که به تعهدات خود پایبند است و امروز نوبت دنیاست که به تعهدات خود در قبال ایران عمل کند.» تصمیم ایران مبنی بر توقف فروش آب سنگین و ذخیره اورانیوم غنیشده در گام نخست، در حالی صورت گرفت که تندروها میگفتند؛ در برجام ذخایر آب سنگین و اورانیوم نابود شده است و قلب راکتور اراک را سیمان کردهاند!