روزگذشته سخنگوی وزارت کشور اعلام کرد با موافقت شورای نگهبان روز جمعه دوم اسفندماه سالجاری، انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی برای تعیین منتخبان ۲۹۰ کرسی در سراسر کشور برگزار میشود. همزمان با اعلام این خبر، بسیاری از خبرگزاریها از سرنوشت طرحی سخن گفتند که در مجلس تحت عنوان اصلاح موادی از قانون انتخابات در دست بررسی است که نه به صلاح کشور است و نه هدف خیر طراحان را برآورده خواهد کرد. قلب طرح مذکور، ماده ۷ مکرر است که تحت عنوان «استانی شدن انتخابات» از آن یاد میشود. سخنگوی شورای نگهبان هم در این باره اعلام کرد؛ درمورد نفس استانی شدن یا نشدن انتخابات نظری ندارد و هرچه مجلس تشخیص دهد، بر اساس همان اظهار نظر خواهد کرد. باید گفت خلاصه طرح مذکور این است که ثبتنام کاندیداها از حوزههای انتخابیه خودشان انجام شود و در صورت انتخاب نیز نمایندگی همان حوزه را به عهده داشته باشند؛ اما در روز انتخابات، تکلیف نماینده آن حوزه در سطح استان مشخص شود؛ یعنی مردم کل استان تصمیم بگیرند که نماینده یک حوزه خاص در استان چه کسی باشد. لذا با ساز و کاری که طراحی شده، ممکن است اکثریت مردم یک حوزه انتخابیه به یک کاندیدا رأی بدهند؛ ولی نماینده آنان فرد دیگری باشد که در سطح استان رأی بیشتری آورده است. در ادامه مروری اجمالی بر برخی مزایا و معایب این طرح از دیدگاه حامیان و منتقدان آن صورت میگیرد.
الف: مزایای استانی شدن انتخابات مجلس
1-درصورت اجرای این طرح احزاب فعال میشوند.
2- علقهای بین نمایندگان و مردم ایجاد شده و حتی موجب قویتر شدن این ارتباط میشود.
3-با اجرایی شدن این طرح، بهجای یک نماینده چند نماینده مسئولیت پیگیری مسائل استان را پیدا میکنند.
4- استانی شدن انتخابات موجب میشود رقابتها در انتخابات مجلس رقابت بر سر برنامهها باشد.5- ورود پولهای کثیف به انتخابات نیز به حداقل خواهد رسید.6-نمایندگان بهتر میتوانند به وظایف ملی و منطقهای خود بپردازند و وحدت بیشتری بین نمایندگان در هر استان به وجود میآید. 7- وظایف نمایندگان تفکیک میشود و نماینده بهتر میتواند در سطح ملی فعالیت کند.8-هر اندازه انتخابات ملیتر باشد منتخب هم منافع محلی و ایل و طایفه را لحاظ نمیکند.9-هیچ جناح و جریان سیاسی مذهبی و قومی از گردونه مجلس خارج نمیشود و طایفهگرایی کاهش مییابد.10- رقابت ناسالم از بین میرود و انسجام بین نمایندگان کل استان بیشتر میشود.11-این طرح موجب رشد و توسعه متوازن در تمام شهرهای یک استان میشود. 12- مردم نمایندگان را ملی میدانند و برای هر خواسته کوچکی که به دست شوراها و مسئولان شهرستانها برطرف میشود، به نماینده مراجعه نمیکنند.13-نمایندگان مجلس بهصورت مستقیم درگیر مسائل جزئی مردم نمیشوند و بیشتر به وظیفه نظارتی و قانونگذاری خود میپردازند.14-استانی شدن انتخابات مجلس شورا اسلامی میتواند عزت و اقتدار این نهاد ارزشمند مردمی را تقویت دهد.
ب: معایب استانی شدن انتخابات مجلس
1- در صورت استانی شدن انتخابات، رابطه مردم با نمایندگان دیگر مثل سابق نخواهد بود.2- این طرح هزینهها را بالا میبرد و در این صورت ممکن است حق شهرهای کوچک نیز ضایع شود و به مناطق دورافتاده توجه نشود. در واقع با اجرای این طرح به جای حل مشکل، صورت مسئله پاک میشود؛ یعنی به جای اینکه مشکلات مناطق محروم را برطرف کنند، نماینده آن حوزهها را حذف میکنند تا دیگر کسی نباشد که صدای آنها را به مرکز برساند و البته این کار در پوشش «توجه به مسائل کلان ملی» رخ میدهد.3- این طرح ممکن است کشور را از حیث انسجام ملی دچار مشکل کند و وحدت و انسجام ملی که دلیل آن هم وجود نمایندگانی از سراسر کشور است، از دورافتادهترین نقاط تا مرکز استانها و پایتخت کشور را از بین ببرد.4- اگر این طرح تصویب شود، مجلس آینده مجلس یکدستی خواهد بود که افراد مستقل در آن حضور ندارند.5- این طرح هزینههای تبلیغات کاندیداها بهخصوص افراد مستقل را افزایش میدهد و نقش پول را پررنگتر میکند؛ زیرا باید در سراسر استان هزینه شود تا همه به یک نفر رأی دهند.6- این طرح این شائبه را در اذهان عمومی ایجاد میکند که نمایندگان برای تثبیت دوره نمایندگی خود، به دنبال این طرح هستند.7- استانی شدن انتخابات باعث به قدرت رسیدن صاحبان قدرت و ثروت میشود.8- با استانی شدن انتخابات مردم در شهرهای کوچک، روستاها و عشایر فراموش میشوند؛ اگر انتخاباتی استانی شود چطور یک نماینده میخواهد به همه روستاها سر بزند! 9- با استانی شدن انتخابات، در رقابتها سوءاستفادهگران بیشترین استفاده را میکنند.10- استانی شدن انتخابات، عملاً راه را بر نمایندگان مستقل، غیر حزبی، غیر وابسته و مردمی که بدون وابستگیها و آلودگیهای معمول برخی جریانات سیاسی و صرفاً بر اساس شایستگیها و شناخت محلی مردم، مورد اقبال قرار میگیرند، مسدود میکند و رقابت را از عرصه منطقهای به استانی منتقل میکند.11- با اجرای این طرح، رأی مراکز استان و شهرهای بزرگ در انتخابات اثر بیشتری دارد و رأی شهرها و روستاها به حاشیه میرود. درنهایت در کنار همه مزایای طرح مذکور، انتخابات یا باید کاملاً استانی شود و نمایندگان، نماینده همه استان باشند؛ یا اینکه تکلیف هر حوزه انتخابیه، توسط مردم خود آن حوزه روشن شود.
اگر هدف نمایندگان این است که افراد شایستهای وارد مجلس شوند، راهش این نیست که تکلیف نمایندگان یک حوزه را در جای دیگری غیر از آن حوزه مشخص کنیم؛ راه شایستهگزینی، تعیین دقیق معیارها، شاخصها، شرایط عمومی و اختصاصی داوطلبان است که رهبر معظم انقلاب در بند 10 سیاستهای کلی انتخابات این مسئله را ابلاغ فرمودهاند که متاسفانه در طرح مجلس این بند کاملاً مغفول واقع شده و کلیگوییهای گذشته درباره التزام به اسلام، ولایت فقیه و قانون اساسی، بدون تعیین شاخص، تکرار شده است.