رئیسجمهوری «مصر» باردیگر با اقدام خود، سیلی محکمی به آمریکا زد. «عبدالفتاح السیسی» تصمیم گرفت از ائتلاف امنیتی و اقتصادی کشورهای خاورمیانه موسوم به «ناتویعربی» برای به اصطلاح مقابله با نفوذ ایران خارج شود. این تصمیم مصر در آستانه نشستی اتخاذ شد که قرار است روز یکشنبه این هفته در ریاض برگزار شود. همچنین مصر هیئتی را به آخرین گردهمایی که در راستای پیشبرد تلاش آمریکا برای متحدساختن سیاسی و اقتصادی اعراب اهلسنت علیه ایران شیعه برپا شده، اعزام نکرده است. البته باید توجه داشت که این اقدام در شرایطی صورت میگیرد که پیش از این، نه تنها هیچ نشانهای از تصمیم مصر برای خروج از اتحاد مذکور وجود نداشت، بلکه مانور نظامی بزرگ کشورهای عربی در مصر، طی ماه نوامبر سال گذشته میلادی از سوی برخی ناظرها به معنای اعلام رسمی شکلگیری اتحاد استراتژیک خاورمیانه یا همان ناتوی عربی تعبیر شده بود. گفتنی است «ترامپ» از زمان بهقدرترسیدن، یکی از اهداف اصلی خود را در منطقه خاورمیانه، مقابله با نفوذ در حال گسترشِ ایران از طریق ایجاد اتحاد میان کشورهای عربی و رژیم اسرائیل (چیزی شبیه ناتویغرب) عنوان کرده بود. با اینحال و با وجود تلاشهای همزمان عربستانسعودی و متحدانش برای تحقق این ایده، خروج مصر از برنامه مذکور، سبب خواهد شد این طرح آمریکایی احتمالاً به صورت کامل با شکست مواجه شود. در ارتباط با تاریخچه «ناتویعربی» باید گفت؛ چندی پیش همگرایی دیدگاهها میان عبدالفتاحالسیسی، رئیسجمهوری مصر و همتای آمریکایی او، موجب شد دونالدترامپ تبدیل به تسهیلکننده رویاهای «سیسی» شود. دولت ترامپ بهدنبال گفتوگو با متحدان عرب خود بود تا با آنان یک اتحاد نظامی تشکیل دهد و بهوسیله تبادل اطلاعات امنیتی با اسرائیل، در برابر دشمن مشترکشان، ایران بایستند. در آن مقطع از نظر آمریکاییها این ائتلاف میتوانست ماهیتی چون پیمان ناتو داشته باشد؛ یعنی حمله به هر یک از اعضا، تهدید علیه تمام اعضا تلقی شود. در این میان سیسی، پیشنهاد تشکیل اتحاد نظامی عربی را روز ۲۲ فوریه ۲۰۱۵ در نطقی که به طور ضبط شده، از تلویزیون دولتی مصر پخش شد، ارائه کرد. او گفت نیاز به تشکیل یک نیروی نظامی مشترک عربی، روز به روز و درحالیکه تمام منطقه عربی با خطر گروههای شبهنظامی روبهروست، بیشتر احساس میشود. مقامهای آمریکایی نیز از آن به عنوان یکی از ستونهای برنامه ایالات متحده برای مقابله با ایران یاد کردند. همچنین عربستان سعودی، امارات عربی متحده، کویت، بحرین، قطر، عمان و اردن به این ائتلاف پیوستند. گفتنی است این طرح با قتل «جمال خاشقچی» در اکتبر ۲۰۱۸ که در محل کنسولگری عربستان در استانبول انجام گرفت، وارد مرحله پیچیدهای شد؛ اما اکنون با خروج مصر، سرنوشت این ائتلاف در هالهای از ابهام قرار گرفت.
چرا مصر این تصمیم را گرفت؟
بسیاری از تحلیلگران معتقدند مصر به این دلیل انصراف داد که در جدی بودن این ابتکار تردید داشت و هنوز سندی رسمی که این طرح را تشریح کند، دریافت نکرده بود. علاوه بر این، این طرح خطر بروز مناقشه با ایران را افزایش میداد. همچنین عدم اطمینان به پیروزی «ترامپ» در انتخابات ریاستجمهوری سال آینده آمریکا و احتمال اینکه جانشین ترامپ طرح ناتوی عربی را کنار بگذارد هم از جمله عوامل اثرگذار بر تصمیم قاهره بوده است. البته این احتمال قویتر است که مصر نمیخواهد تنش بیشتری با ایران پیدا کند و با تحریکهای آمریکا و عربستان وارد جنگ طایفهای شود. نشست غیرمنتظره سه جانبهای که قاهره سه هفته پیش میزبان آن بود و «عبداله دوم» شاه اردن، «عادلعبدالمهدی» نخستوزیر عراق و «عبدالفتاحالسیسی» رئیسجمهور مصر در آن حضور داشتند، از این نظریه حمایت میکند. نکته دیگری که باید توجه داشت این است که درحقیقت، طرحهایی نیز که پیش از ایده ناتوی عربی با هدف مقابله با نفوذ ایران در منطقه یا متحدساختن کشورهای عربی مطرح شده بود، هیچگاه نتوانست به مرحله اجرا برسد. در مهمترین نمونه، عربستانسعودی همزمان با آغاز حمله به یمن، لیست بلندبالای بیش از شصت کشور اسلامی را بهعنوان متحد خود در این حمله ارائه کرده و مدعی شد که رهبر همه این کشورها در این عملیات است؛ اما در نهایت، فقط خود عربستان و امارات باقی ماندند.
اما در ارتباط با ادامه کار ناتوی عربی باید گفت؛ هرچند گفته میشود دیگر کشورهای عربی حاضر در ائتلاف تلاش میکنند ضمن پیشبرد این طرح، مصر را هم برای بازگشت به ائتلاف تحت فشار دیپلماتیک قرار دهند، گزارشهامیگوید، بعید است که بتوان قاهره را به بازگشت به این ائتلاف متقاعد کرد. به این ترتیب، میتوان طرح آمریکایی ناتوی عربی را حتی پیش از آغاز به کار، شکستخورده توصیف کرد. با درنظرگرفتن چنین پیشینهای میتوان متصور شد پیمان نظامی ناتوی عربی که نه در یک قالب رسمی و با حضور سران کشورهای همپیمان که جسته و گریخته و به شکل خبری در رسانهها بازتاب یافت بیشتر به عنوان راهکاری برای تقویت جنگ روانی علیه ایران در منطقه مورد پیگیری قرار میگیرد. همچنین درصورتیکه خروج مصر از ناتوی عربی قطعی شود، تصمیمی استراتژیک و جسورانه است که موجب رهایی مصر از بندگی آمریکا و کشورهای حوزه خلیجفارس میشود. این تصمیم، باعث میشود که مصر به کشوری مستقل تبدیل شود یا اینکه استقلال خود را تقویت کند. شاید این تصمیم، مقدمه برای بازنگری در سیاست مصر در زمینه ادامه همکاری با رژیم اشغالگر اسرائیل در منطقه سینا باشد. ما و بسیاری دیگر، چنین امیدی داریم، به ویژهکه این تحول در چارچوب گشایش سیاسی و احترام به حقوق بشر و دور شدن از سیاست به حاشیه راندن برخی گروههای سیاسی است و منظور ما دراینجا همه معارضان است. در نهایت اینکه هدف از ناتوی عربی که براساس اصول طایفهای تهیه شده است، غرقکردن منطقه در جنگهای مذهبی به نفع اسرائیل است که به مرحله احتضار نزدیک میشود و بعید نیست که فقط عربستانسعودی، بحرین و شاید هم امارات، عضو ناتوی عربی بمانند. زمان دراین باره قضاوت خواهد کرد...