تسنیم: این روزها شاید کمتر کسی یافت شود که نام «برنده باش» را نشنیده باشد؛ همانجا که مثلاً به اسم ترویج مطالعه و کتابخوانی، «حُکمرانی و جولان اسپانسرها در تلویزیون» به رخ کشیده میشود! عنوان «برنده باش» همان مغالطهای است که حاضران در آن، ساعتها از وقت خویش را صرف میکنند و هم از جیب هزینه میپردازند تا شاید همای سعادت بر شانهشان بنشیند و بتوانند از این «بختآزمایی قمارگونه» سربلند بیرون آیند. اینجا همان جایی است که علاقهمندان باید ساعتهای متمادی از شبانهروز یک هفته خویش را پای «اپلیکیشن حاوی اندک سؤالهای رایگان و سؤالهای پولکی بیشمار» بگذرانند تا شاید جزو هشت نفری باشند که به حضور در برابر دوربین دعوت میشوند که البته اگر چنین نشد، همه چیز دوباره و از صفر شروع میشود؛ یعنی همان بخت برگشتگانی که چند میلیون تومان ناقابل در یک هفته هزینه کردهاند تا شاید به چند 10میلیون تومان چنگ بزنند، بازهم همه چیزشان صفر میشود تا «شبانهروز از نو؛ سُلفیدن از نو»، مفهومی دوباره بیابد. اکنون بحث بر سر این نیست که چرا در این شوی نازل تلویزیونی، پاسخهای یک پرسش غلط است! یا چرا برای صدرنشین شدن این برنامه در نظرسنجیها، در آرای مخاطبانِ بیخبر از همه جا دست برده میشود یا چرا جایزه نهاییاش از 200 میلیون به 100 میلیون تومان وجه رایج مملکت کاهش مییابد! بلکه همه چیز به این بر میگردد که خود اصل تولید چنین برنامههایی، همهاش حاشیه است و عیب و ایراد. اکنون بیش از14 سال است که از تذکر جدی رهبر معظم انقلاب درباره جوایزمسابقات تلویزیونی گذشته؛ آنجا معظمله در 11 آذرماه سال 1383 به صراحت فرمودند: «شخصی تماس میگیرد و به خاطر هیچی، به او جایزه میدهند. یک روز من دیدم در یک برنامه تلویزیونی پنج میلیون تومان به یک نفر جایزه دادند؛ برای اینکه به چند سؤال جواب داد! این سرگرمی خیلی جالبی نیست. پنج میلیون تومان، تقریباً حقوق دو، سه سال یک کارمند متوسط است (سخنان مربوط به سال 1383 است.) ممکن است بگویند این کار ترویج «علم» است؛ ترویج علم را از یک راهِ بهتر بکنید، این راه ضرر دارد. عدهای که اینگونه مسابقات را نگاه میکنند، بیمنطقی به ذهنشان میآید. این کار منطقی ندارد که مثلاً بنده بدانم انجیل عربی است یا یونانی یا لاتینی؛ بعد بگویند حالا که شما دانستید، این پانصد هزار تومان یا فلان مبلغ مال شما! این کار معنی ندارد. بنابراین، مقوله سرگرمی و تفریح، لزومش یک مسئله است؛ با برنامهریزی بودن آن یک مسئله است؛ بامحتوا بودنش یک مسئله دیگر. پرهیز از جهات منفی هم در آن یک مسئله است ... .» اما درباره شیوه اجرایی «برندهباش» بر آن شدیم نظرها و آرای مراجع معظم تقلید را نیز جویا شویم. در این باره پرسش این بود که با توجه به سازوکار «برندهباش» و اینکه هزاران نفر شرکت کننده باید حداقل چند میلیون تومان برای خرید پرسش و پاسخ به آنها هزینه کنند تا شاید بتواند جزو هشت نفری قرارگیرند که در هر هفته به مسابقه تلویزیونی دعوت میشوند و بتوانند شانس کسب جایزه 100 میلیونی داشته باشد؛ حُکم این مسئله از نظر شرعی چیست؟ به بیان دیگر آیا اینکه دهها هزارنفرهریک مبلغی از جیب پرداخت میکنند تا یک یا چند نفر بتوانند جایزهای کلان به دست آورند صحیح است؟ در این باره پاسخگوی پرسشهای شرعی دفتر حضرت آیت اله خامنهای در قم، به خبرنگار فارس گفت: آقا فرمودهاند اگرشبیه بخت آزمایی باشد، بنا براحتیاط جایزنیست. همچنین بخش استفتائات دفتر آیت اله «مکارم شیرازی»، از دیگر مراجع عظام تقلید نیزدرپاسخ به این پرسش نوشت:«در اینگونه موارد باید مطابق قوانین و مقررات مربوطه عمل شود و درصورتیکه جوایز از آن پولها داده میشود یا لااقل پولها پشتوانهای برای آن جوایز است، شبیه بختآزمایی است و اشکال دارد.» درعین حال دفتر آیتاله «نوریهمدانی» نیز با عبارت «اشکالدارد» به این پرسش شرعی و استفتا، پاسخ داد. اما یکی ازاعضای دفترآیت اله «وحیدخراسانی» در قم نیز در پاسخ به این پرسش چنین عنوان کرد:اگرمسابقهای به این صورت باشد که از شرکتکنندگان در آن پولی دریافت شود تا از همان پول به برنده یا برندگان جایزه داده شود، این امر جایز نیست؛ مگر آنکه برگزارکننده مسابقه ازاین پولها، امکاناتی هم دراختیار شرکتکنندگان قرار دهد؛ مثلاً در یک مسابقه ورزشی، بخشی ازپول جمع شده نیزبرای توزیع توپ، وسایل ورزشی و مانند آن در بین شرکتکنندگان هزینه شود. درفرض مطرح شده باید بیان داشت که این شیوه یعنی هزینهکردن بسیاری از افراد و سپس اعطای جایزه به تعدادی محدود از همین پول، بسیار نزدیک به قماراست و اشکال دارد.در این باره دفتر آیتاله «شبیریزنجانی» این گونه جایزه دادنها را دارای اشکال دانست و دفترآیتاله «صافیگلپایگانی» نیزتصریح کرد:اگر مسابقه به گونهای باشد که برگزارکننده از جیب خودش پولی برای جایزه درنظر بگیرد، اشکال ندارد؛ اما اینکه جوایز مسابقه از همه یا بخشی از پول شرکتکنندگان درمسابقه تامین شود، اشکال دارد.اینگونه است که دفاتر مراجع معظم تقلید، این شیوه اعطای جایزه به برندگان را ازکل یا بخشی از پول جمع شده شرکتکنندگان، دارای اشکال دانستند و حتی برخی نیز آن را به قمار یا امری نزدیک به آن تشبیه کردند. البته انتقاد از اینگونه برنامهسازیها، بارها تکراروبه ترکستان رفتن این ره، نهیب زده شده؛ اما متاسفانه آنچه البته به جایی نرسد فریاد است!