سرانجام قیمت بنزین و سناریوهایمختلف برایآن
نویسنده : زهرا کریمی
موضوع قیمت «بنزین» و یارانه هنگفتی که دولت بابت آن میپردازد، یکی از مهمترین مباحث این روزهای کشور است. باید گفت قیمت بنزین آخرینبار در سال 49 تغییرکرد. در آن سال با تکنرخیشدن بنزین روی هزار تومان، سهمیهبندی بنزین در ایران لغو شد. در آن زمان بنزین سهمیهای در هر لیتر 007 تومان به فروش میرسید و بنزین آزاد نیز هزار تومان در هر لیتر قیمت داشت. آزادسازی قیمت بنزین در آن زمان با کمترین اثر تورمی همراه بود. در عین حال با توجه به کمشدن فاصله داخلی قیمت بنزین با قیمتهای جهانی این فرصت برای دولت بهوجود آمد که قیمت بنزین در داخل کشور در بهترین زمان ممکن، براساس قیمتهای جهانی آزادسازی شود. با این حال بعد از این سال، نه تنها هیچ اقدامی در جهت آزادسازی قیمت بنزین از سوی دولت انجام نشد، بلکه افزایش طبیعی قیمت بنزین که اصولاً باید همگام با تورم عمومی در کشور انجام شود نیز از سوی دولت مورد پیگیری قرار نگرفت. البته یکی از دلایل دولت برای عدماقدام در اصلاح قیمت سوخت، ملاحظههایی است که در رابطه با مردم داشته و دارد؛ اما دولت در این زمینه دچار خطا شده است زیرا با این بیاقدامی، بیشتر به ضرر مردم عمل میکند. دولت باید از سال 49 به اینسو، بهتدریج قیمت سوخت را اصلاح میکرد تا کار به اینجایی که حالا هستیم، نمیرسید. دولت با تعویق مداوم اصلاح قیمت سوخت و رساندن آن به وضعیت بحرانی، خود را در بنبستی قرار داده که نتیجهاش بیعملی و عدمتوانایی برای تصمیمگیری است. از طرف دیگر، قیمت بنزین در حالی بیش از سه سال است روی هزار تومان باقی مانده که با جهش قیمت ارز در کشور، نرخ سوخت در ایران نسبت به کشورهای همسایه با افتی چشمگیر مواجه شد و نتیجه آن نیز قاچاق گسترده آن به آنسوی مرزهاست. اکنون دولت برای پیشگیری از کسری بودجه در سال 89، یا باید اقدامی در جهت اصلاح قیمت سوخت کند یا خود را در معرض کسری بودجه و استقراض از بانک مرکزی قرار دهد که حاصل آن، افزایش تورم و فشار بر تمام اقشار جامعه است. در حالیکه اصلاح قیمت بنزین و تورم ناچیز ناشی از آن، تنها متوجه بخشهایی از جامعه میشود، نه تکتک مردم .
در این میان گروهی از مردم، نظرشان به تداوم روند فعلی قیمت بنزین است. احتمالاً آنها به سه دلیل این نظر را دارند.
■ دلیل نخست میتواند عدمآگاهی این قشر از چرایی ضرورت اصلاح قیمت بنزین پس از گذشت بیش از سه سال ثبات روی قیمت هزارتومان و اثر انجام این کار بر حفظ منافع ملی، محیطزیست و جلوگیری از قاچاق گسترده بنزین و گازوئیل باشد.
■ دومین دلیل این است که احتمالاً آنها به عملکرد صادقانه دولت در توزیع درآمدهای حاصل از اصلاح قیمت بنزین در میان اقشار مختلف یا صرف آن در توسعه کشور بهخصوص در بخش حملونقل عمومی، اعتماد ندارند.
■ سومین دلیلی که میتواند موجب شود برخی اقشار جامعه به بنزین هزار تومانی و مصرف آزادانه آن در هر سطحی رأی دهند، ذینفعبودن آنها از این شرایط است
این ذینفعان اقشار متوسط رو به بالا در جامعه هستند که درصد بالایی از مالکیت خودرو در کشور را به خود اختصاص دادهاند. اما در مقابل طرفداران حفظ قیمت بنزین، گروهی از افراد جامعه بر ایجاد تغییر در روند فعلی قیمتگذاری بنزین تاکید دارند. اصلاح قیمت بنزین در کشور ضرورتی است که این روزها کارشناسان با تاکید بر آن، طرحهای مختلفی را برای اجرایش پیشنهاد دادهاند. با این حال اظهارنظرهای مختلفی که از سوی مقامهای دولتی و نمایندگان مجلس بهعنوان مجریان این اصلاحات مطرح میشود، از بیعملی و بنبست در تصمیمگیری در این زمینه حکایت دارد. در ادامه به بررسی پنج طرح میپردازیم.
■ طرح نخست این است: اختصاص سهمیهای 06 لیتری به هر خودرو و تعیین قیمت ده هزار تومان برای بنزین آزاد است.
■ طرح دوم عبارت است از: اختصاص سهمیهای 06 لیتری به هر خودرو و قیمت سه هزار تومان برای بنزین آزاد: تفاوت این دو گزینه در قیمت
«بنزین آزاد» است. به این معنا که در گزینه نخست قیمت بنزین آزاد، ده هزار تومان (نزدیک به قیمت بنزین در کشورهای همسایه) در نظر گرفته شده که به معنای آزادسازی یکباره قیمت است؛ اما در گزینه دوم نرخ بنزین آزاد سه هزار تومان در نظر گرفته شده (نزدیک به قیمت فوب خلیج فارس) که به معنای آزادسازی تدریجی
قیمتهاست.نکته مهمی که از این دو گزینه استنتاج میشود، نیاز به اصلاح حداقل سه برابری برای قیمت بنزین آزاد است. نتیجهای که براساس قیمت سوخت در منطقه و کشورهای همسایه بر ارزانفروشی فعلی بنزین تاکید دارد.
■ گزینههای بعدی اختصاص یک لیتر بنزین در روز به هر فرد و فروش مازاد مصرف توسط مردم به نرخ آزاد است که طرفداران زیادی دارد. در واقع اختصاص سهمیهای 03 لیتری از بنزین به هر ایرانی بر مبنای طرح «بنزینکوپنی» است که این طرح بر توزیع عادلانه بنزین در میان تمام افراد و نه فقط صاحبان خودرو تاکید
دارد.
■ گزینه چهارم، واقعی شدن قیمت بنزین با نرخ ده هزار تومان و کمک به اقشار ضعیف از محل منابع آن است.
■ گزینه آخر، واقعی شدن قیمت بنزین و توزیع درآمد آن به شکل یارانه نقدی بین عموم ایرانیان است.
تفاوت دو گزینه آخر نیز در نحوه توزیع منابع حاصل از درآمد آزادسازی قیمت بنزین است؛ به طوریکه در یک گزینه توزیع درآمد میان اقشار ضعیف و در گزینه دیگر توزیع منابع به شکل یارانه نقدی در میان همه مردم مطرح شده است. در نهایت باید گفت؛ اکنون پس از تاکید چندینباره جامعه کارشناسی، نگاه عمومی نیز از اصلاح نحوه توزیع بنزین حمایت میکند و باید دید باز هم بیتصمیمی در این حوزه ادامه مییابد یا خیر.