اروپاییها هم قابلاعتماد نیستند
نویسنده : مریم عمادی
اتحادیه اروپا و خصوصا سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان همچنان به فرصت سوزی خود در قبال توافق هستهای ادامه میدهند. اگرچه پس از خروج دونالد ترامپ رئیسجمهور ایالاتمتحده آمریکا از توافق هستهای، سه کشور اروپایی بهشدت خواستار حفظ برجام شده و حتی از ارائه تعهدات لازم به ایران در این خصوص سخن گفتند، اما کماکان بسته پیشنهادی اروپا به ایران ارائه نشده است. بدیهی است که اروپا یک بازی هدفمند و تاکتیکی را در این خصوص در قبال کشورمان آغاز کرده است. این بازی هدفمند باید به صورتی دقیق مورد رصد و تحلیل دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان قرار گیرد. واکاوی رویکرد اروپا نسبت به برجام، نکات زیادی را به ذهن ما متبادر میسازد. اظهارات اخیر وزیر امور خارجه کشورمان در خصوص «رفتار برجامی اروپا » از ابعاد مختلفی قابلتأمل است. آقای ظریف اعلام کرده است: « اروپا هنوز برای هزینه کردن آماده نشده است. اروپاییها تاکنون در ظاهر و در گفتار اراده سیاسی خود را نشان دادهاند، اما اراده سیاسی اروپا زمانی قابلیت پاسخگویی از جانب ایران را پیدا میکند که با اقدامات اجرایی همراه شود؛ اروپاییها میگویند برجام برای آنها دستاوردی امنیتی است، طبیعی است که هر کشوری باید برای امنیت خودش سرمایهگذاری و هزینه کند ...آنها کارها را تا حدی جلو بردهاند؛ اما آن اندازه کافی نبوده و ازاینرو ما اروپاییها را از اقداماتی که مورد انتظارمان است مطلع کردهایم.» واقعیت امر این است که نگاه ابزاری اتحادیه اروپا نسبت به پروندهای حقوقی به نام برجام همچنان به قوت خود باقی است. باید این حقیقت تلخ را پذیرفت که اتحادیه اروپا بهجای آنکه برجام را بهمثابه یک متغیر حقوقی مستقل در نظام بینالملل مورد تجزیهوتحلیل قرار دهد، آن را ابزاری برای معاملات پنهان و آشکار خود با دولت ترامپ قلمداد میکند. اظهارات ترزا می نخستوزیر انگلیس مبنی بر لزوم مذاکره آمریکا و اروپا بر سر برجام نشاندهنده همین حقیقت است. در حال حاضر نیز این نگاه ابزاری و سیاسی به قوت خود باقی است.
چندی پیش ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه اعلام کرد که کشورهای اروپایی قصد ندارند تا نیمه مردادماه بسته پیشنهادی خود را به ایران ارائه دهند و این بسته احتمالاً تا آبانماه آماده خواهد شد. همانگونه که مشاهده میشود، نوعی تأخیر تاکتیکی و عامدانه در این خصوص در دستور کار مقامات اروپایی قرار گرفته است. آنها از یکسو درصدد مشاهده نتایج اعمال تحریمهای ثانویه بر اقتصاد ایران جهت کسب امتیازهای بیشتر از کشورمان هستند و از سوی دیگر درصدد هستند رفتار خود در قبال برجام را بر اساس آخرین برآوردها از انتخابات میاندورهای کنگره در آمریکا تنظیم کنند. بر این اساس، اگر جمهوریخواهان در انتخابات میاندورهای آبانماه پیروز شوند، گارد اروپا در قبال برجام بستهتر خواهد شد و اتحادیه اروپا به سمت سیاستهای دولت ترامپ در قبال توافق هستهای گرایش پیدا خواهد کرد؛ بااینحال اگر دموکراتها در انتخابات میاندورهای کنگره پیروز شوند، اروپا اندکی در این معادله بازتر رفتار میکند. همانگونه که مشاهده میشود، اروپا هنوز حتی رویکرد مستقل خود در قبال برجام را نیز تعیین نکرده است؛ چه رسد به آنکه بخواهد بر اساس این رویکرد مستقل، بسته پیشنهادی نهایی خود را ارائه دهد. در این میان، نکته دیگری نیز وجود دارد که لازم است بهصورت جدی موردتوجه قرار گیرد. باید درک واقعبینانهای به منازعه اقتصادی آمریکا و اروپا بر سر برجام داشت. در برهه حساس فعلی و در بررسی بسته پیشنهادی اروپا، لازم است تفکیک راهبردی، عقلانی و تعیینکنندهای میان دو واژه تعهد و تضمین از سوی ما صورت گیرد. بدون شک، جمهوری اسلامی ایران درحالحاضر و طی ماههای آینده خواستار تکرار تعهدات برجامی اروپا نیست؛ بلکه بهدنبال تضمینی برای عینیتبخشی به این تعهدات است. نباید فراموش کرد که اتحادیه اروپا نهتنها در دوران ریاستجمهوری ترامپ، بلکه در دوران ریاستجمهوری اوباما نیز اقدام مؤثری در راستای جلوگیری از مراودات بانکهای اروپایی با ایران صورت نداد؛ حتی وزارت خزانهداری آمریکا را بهواسطه نقض بندهای 26 تا 29 برجام مورد بازخواست قرار نداد و تعهدات حقوقی خود در برجام را قربانی مصالحه سیاسی با دولتهای فعلی و قبلی آمریکا کرد؛ ازاینرو اروپا آزمون سختی پیش رو دارد و درصورتیکه نخواهد یا نتواند از این آزمون سربلند خارج شود، عملاً دیگر برجامی برای ادامه وجود نخواهد داشت. این موضوع باید بهصورت جدی از سوی دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان به مقامات اروپایی اعلام شود. درحالحاضر، تنها تاکتیک مقامات اروپایی خرید زمان و اطاله مذاکرات است، تاکتیکی که تنها راه مواجهه با آن، تعیین ضربالاجل نهایی و قطعی برای کشورهای اروپایی (جهت ارائه بسته پیشنهادی نهایی) است. بدیهی است که دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان در این معادله وظیفه سخت و خطیری بر عهده دارد و باید ضمن هشدار صریح به مقامات اروپایی، خصوصاً مقامات سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه مانع از استمرار سیاست و تاکتیک خرید زمان از سوی آنها شود. نباید فراموش کرد که اروپا نهتنها در زمان انعقاد برجام کارنامه خوبی از خود نزد ملت ایران بهجای نگذاشته است، بلکه در دوران پسابرجام نیز به سبب همراهی با مواضع دولتهای اوباما و ترامپ موجبات نارضایتی مردم کشورمان را فراهم کرده است؛ ازاینرو اروپائیان زمان زیادی برای جبران بازی گذشته خود در قبال برجام ندارند، گذشتهای که ملت ایران آن را رصد کرده است. کارنامه غیرقابلدفاع اتحادیه اروپا در قبال توافق هستهای و حفظ برجام، هم در دوران ریاست جمهوری اوباما و هم در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ جای هیچگونه دفاعی را باقی نگذاشته است. ازاینرو بهتر است اتحادیه اروپا بهجای ادامه بازی غیرمستقیم اما آگاهانه خود در زمین ایالاتمتحده آمریکا، درصدد جبران گذشته خود باشد.