در بطن گرفتاریها و مصیبتها، نیکیها و سعادتها نهفته است؛ همچنان که گاهی درون سعادتها، بد بختیها تکوین مییابند و این فرمول این جهان است. قرآن کریم هم برای تلازم سختیها و آسایش ها میفرماید: پس حتما همراه سختی، آسانی است و حتما با سختی آسانی است. مصیبتها و شدائد برای تکامل بشر ضرورت دارند. اگر محنتها و رنجها نباشد، بشر تباه میشود. باز قرآن میفرماید: همانا انسان را در رنج و سختی آفریدهایم. آدمی باید مشقتها تحمل کند و سختیها بکشد تا هستی لایق خود رابیابد. تضاد و کشمکش, شلاق تکامل است. خدا برای تربیت جان انسانها دو برنامه تشریعی وتکوینی دارد. در برنامه تشریعی عبادات را فرض کرده و در برنامهتکوینی مصائب را در مسیر راه بشر قرار داده است. امام صادق میفرماید: خداوند زمانی که بندهای را دوست بدارد، او را در دریای شدائد غوطه ور میسازد مانند مربی شنا که شاگرد تازه کار خود را در آب میاندازد تا تلاش کند و دست و پا بزند و در نتیجه ورزیده شود و شنا گری را یاد بگیرد خدا هم بندگانی را که دوست میدارد و میخواهد به کمال برسد، در بلاها غوطه ور میسازد. اکسیر حیات دو چیز است عشق و آن دیگری بلا. این دو، نبوغ می آفرینند و از مواد افسرده و بی فروغ گوهرهایی تابناک و درخشان به وجود می آورند. از آنجایی که خداوند فرموده است: ما انسان را در رنج و سختی آفریدیم؛ معلوم میشود به بلا و مشکلات مبتلا شدن از سنتهای همیشگی طبیعت است؛ چنانچه اگر کسی همواره از رنج و مشقت شانه خالی کند و متحمل زیان مالی و جسمی نشود، کارش به جایی میرسد که حتی خداوند مهربان هم به او بی توجه خواهد شد.