بسته پیشنهادی اروپایی بسته کلی یا جزیی
اتحادیه اروپایی، پیشنهادهای «کلی» خود را بهمنظور تأمین منویات اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و عبورازتحریمهای یکجانبه آمریکا (پس از خروج از برجام) به تهران تحویل داده است. در همین خصوص، توجه مقامات تصمیمساز و مذاکرهکننده را به ملاحظات و راهکارهای ذیل جلب میکند:
یکم: آنچه در طرح اتحادیه اروپایی گنجاندهشده، کلیاتی بیش نیست. یک مورد راهکار قابلاتکا در این طرح بهسختی یافت میشود. دستگاههای مسئول ما نیز، یا مایل نیستند وارد جزئیات کاربردی در بسته توافقی ضد تحریمی با ۱+۴ شوند، یا مصلحت دیگری را لحاظ میکنند (که البته بعید است). با الفاظ و عباراتی مانند: حفظ ارتقا میدهیم، حمایت میکنیم، سعی و تلاش میکنیم، در نظر خواهیم داشت، باور داریم، توصیه میکنیم، ادامه میدهیم و... که ارکان بسته ضد تحریمی اتحادیه اروپایی را در یک فضای کلی تشکیل داده و مشکلی از جمهوری اسلامی ایران و دردی از تحریمهای پیش رو دوا نخواهد کرد.
دوم: "بسته پیشنهادی"، از سوی "اتحادیه اروپایی" ارائه شده است، حالآنکه طرفهای متعهد در برجام شامل ۱+۴ هستند. آمریکا اینک با قدرتهای هر دو سوی اقیانوسهای آتلانتیک و پاسیفیک در نبرد با چالشهای شدید اقتصادی سیاسی و حتی امنیتی است. تنشهای واشنگتن با دو سوی دو اقیانوس، بهترین فرصت تاریخی برای جمهوری اسلامی ایران است.
با توجه به "وضعیت" مذکور، قاعدتا به نفع جمهوری اسلامی ایران است که نهادسازی و ایجاد تمهیدات پایدار برای مدیریت و خنثیسازی تحریمهای آمریکا را در یک ائتلاف جهانی متمرکز کند. یعنی ایجاد ساختارها یا فرایندهای مشترک بهاتفاق ۱+۴ و ایران. نهادها و فرایندهایی که مشتمل بر ظرفیتهای مشترک میان EU3 + 3 + others باشد.
سوم: در محاصره مقررات بازدارنده و تحریمی، خرید، پرداخت، دریافت، انتقال، بیمه، حملونقل، بندر، ریل، فرودگاه، سوخت، پایانه، نظارت قانونی، استانداردسازی، فروش و... بهطورجدی مختل خواهد شد. مذاکره و ایده پردازی برای تضمین تداوم شریانهای اقتصادی جمهوری اسلامی ایران باید ناظر بر این ملاحظات باشد. تصمیم سازان و مذاکرهکنندگان باید علاوه بر پایش سقف و حجم درآمدهای ناشی از فروش نفت و گاز و فراورده دولتی، بهطورجدی، از سهم اقتصاد بخشهای غیردولتی و کاملاً خصوصی نیز صیانت به عمل آورند. نبض امنیت اقتصادی کشور در میان جامعه میتپد؛ بنابراین تحریمها حتما نابودسازی اقتصاد واقعی و بنگاههای آزاد را هم نشانه گرفته است. سیاستها و تصمیمات باید حتما بخش اقتصاد آزاد و پاک و سالم را هم صیانت کنند.
چهارم: گاهی به نظر میرسد، بخشهایی که صاحب "صلاحیت حاکمیتی اقتصادی" در سیستم هستند، تمرکز اهتمام خود را بر تضمین حفظ سقف/ کف درآمد ارزی دولت کرده و به دیگر ابعاد اقتصاد ملی کمترین توجه را دارند...
این مسئله در سیستم دولت در بازی با نرخ ارز و ارزش ریال و نرخ کارمزد تسهیلات بانکی و نرخ سپرده و نرخ مالیات و رقم مالیاتها و حجم نقدینگی و میزان تخصیصی ارز و... نیز مشاهده میشود و مرکز توجه تصمیمسازان اقتصادی، حفظ آمارها و شاخصهای توازن دولت است. معالاسف، از تأثیرات این عوامل بر پیکره اقتصاد ملی و بنگاههای غیر وابسته به دولت و بخش خصوصی، بهخصوص بنگاههای کوچک و مشاغل فردی و اقتصاد خانوار بهطور حیرتآوری غفلت میشود.
این نقیصه نگرشی و رویکردی باید در سیاستها و تصمیمها و مذاکرههای ضد تحریمی ملاحظه و رفع شود.
پنجم: باوجود ارزیابی خوشبینانه بعضی مقامات یا مسئولان از «کلیات طرح پیشنهادی اروپایی»، یک نگاه دقیق کارشناسی، ضعفهای عمده آن کلیات را بهسرعت کشف میکند.
هرگونه توصیه کلی در چارچوب ساختارها و مناسبات عادی و جاری اتحادیه اروپایی و حتی دو قدرت شرقی (چین و روسیه)، بنا بر ملاحظه «وابستگی متقابل اقتصادی با آمریکا»، در موقع اجرا با بنبست حقوقی و اجرایی مواجه خواهد شد.
برخلاف ایران، «حق اعمال حاکمیت» بر بنگاه و بستر وکالبد تعاملات اقتصادی (Governance)، در اروپا و حتی چین و روسیه از حوزه حاکمیت دولتی خارج است؛ بنابراین هر تعهدی که دولتها بپذیرند و بر سکو و ریل همان ساختارهای موجود باشد، در نخستین ایستگاه پشت چراغقرمز متوقف خواهد شد.
ششم: بهطور مؤکد پیشنهاد میشود:
الف - سطح مذاکرههای اقتصادی سیاسی امنیتی، برای مدیریت و خنثیسازی تحریمهای آمریکا را از محدوده کشورهای اتحادیه اروپایی، به جمع اعضای متعاهد برجام (۱+۴) در چارچوب توافقها و مشارکت ظرفیتهای جمعی ارتقا دهیم.
ب - دامنه مذاکرات را بهموازات ستادهای سیاسی اقتصادی دولتهای متعهد، به عرصه صف و حوزههای عملیاتی اقتصادی طرفهای مربوط ارتقا دهیم.
ج - احداث و تأسیس ساختارها و نهادهای مشترک مادر، با کارکردهایی مانند پنج مورد ذیل را در بطن و متن مذاکرات ضد تحریمی با مجموعه پنج قدرت متعهد به برجام قرار دهیم، ساختارها و نهادهایی همچون:
صندوق ضمانت پولی- مالی برجام (احداث صندوق مشترک چندملیتی با سبدی از ارزهای متنوع و قدرتمند غیر از دلار)، شرکت چندملیتی و کنسرسیوم حملونقل دریایی/ هوایی/ ریلی/ جادهای مشترک برجام، شرکتهای بیمهای و استاندارد و ضمانت فنی مشترک چندملیتی، ایجاد شرکتهای عملیات بنادر و پایانهها و خطوط ترانزیتی مشترک اختصاصی مجزا از ساختارهای تحریمپذیر موجود، ایجاد زیرساختهای مشترک با مشارکت دیگر قدرتهای همسود، فارغ از محیط عملیاتی اقتصادی و مالی پولی و مقرراتی ایالاتمتحده، بهمنظور صیانت از حقوق بخشها و بنگاههای اقتصادی/ مالی تجاری و خدماتی کوچک و بزرگ خصوصی ایرانی.
د - پیش از ورود به نخستین موج تحریمی آمریکا، اقدامات ضروری را برای استفاده از اعتبارها و ظرفیتهای مالی موجود کشور در خارج، برای افزایش پتانسیل مقاومت و تأمین ضروریترین نیازها و البته محرکهای اقتصادی به انجام رسانیم.
هـ - بهمنظور کنترل و اداره مقتدرانه و عادلانه محیط مالی اداری کشور، در شرایط خاص، ساختارهای تصمیم سازی چابک، مقتدر، بصیر و مدبر را متناسب با شرایط ویژه اقتصادی، اجتماعی و امنیتی طراحی، تأسیس و فعال کنیم. فراموش نشود که پیروزی ملت ایران درگرو وحدت و انسجام ملی و خرد و شجاعت و بصیرت و خلوص دولتمردان است.
دیپلماسی ایرانی