چرا آنها توانستند؟ چرا ما نمی توانیم؟!
حاجی زاده: مثالی از انگلیس می آورم که زمانی مشکل آلودگی هوا در لندن داشتند. اگر شما به سایت شبکه پایش آلاینده های هوای آنها مراجعه کنید و پایش آلاینده های آنها را به عنوان مثال در طی ده سال گذشته بررسی کنید متوجه می شوید آلاینده های مورد سنجش در طی ده سال گذشته هیچ گاه بالاتر از استاندارد نبودهاست و حتی به مرور کاهش هم یافته است. این در حالیست که اکثر مطالعات در زمینه آلودگی هوا و حتی کتابهای رفرنس در این زمینه از دانشمندان انگلیسی است. این موضوع نشان از اهمیتی است که آنها به مسئله کنترل آلودگی هوا میدهند. چرا انگلیسی ها به این مرحله رسیده اند؟ به این دلیل که آنها یک رویکرد اساسی در برنامه خود داشته اند. سال 1952 در لندن 4000 نفر در طول مدت سه روز به دلیل آلودگی هوا کشته شدند. و پس از آن بود که اولین قانون در ارتباط با کنترل آلودگی هوا تدوین و تصویب شد. از سال 1952 تا 1972در عرض 20سال لندن به پاک ترین شهر دنیا تبدیل شد. چرا آنها توانستند به این مرحله برسند و ما نتوانسته ایم؟! ما هم می توانیم و اگر تا به حال به این نقطه دست نیافته ایم فقدان برنامه ریزی درست در این زمینه در کشورمان است.در الویت بزنامه ها نبوده و استراتژی لازم را در این زمینه نداشته ایم ولذا اعتبار چندانی به این امر از سوی نهادهای مربوطه اختصاص نیافته است.
نهادهای مختلفی باید دست به کار شوند
دادوند: البته انجام اقدامات اساسی در این زمینه تنها مختص به یک بخش خاص نیست و نهادهای مختلفی را درگیر خود خواهد ساخت. یکی از مشکلاتی که در کشورمان در حوزه محیط زیست وجود دارد عدم هماهنگی میان بخش های مختلف در زمینه محیط زیست است. همچنین عدم مسئولیت پذیری بخش های مختلف!
حاجی زاده: دقیقا همین طور است. همه در این شرایط تنها محیط زیست را می شناسند و به تنهائی انتظار صد در صدی از این سازمان دارند. این در حالی است که محیط زیست هم یک سازمان است که اعتبار لازم هم به آن اختصاص داده نمی شود. این سازمان به تنهایی چه اقدامی در راستای حفظ محیط زیست می تواند انجام دهد؟! همه سازمانهای دولتی و خصوصی باید دست به کار شوند. هنوز به صورت جدی به نقش مردم در حفاظت از محیط زیست توجهی نشده است و همه صرفا سازمان های محیط زیستی را مسئول می دانند این در حالی است که 50 درصد مدیریت بحران های محیط زیستی در دست مردم است. باید همه دست به دست هم دهیم و این مشکلات را حل و فصل نماییم.
مردم هم تاثیرگذارند
دادوند: این نکته بسیار اهمیت دارد. در مبحث میزگرد امروز ما به انواع ریزگردها اشاره کردیم و از ریزگردهایی که منشأ تولیدشان عوامل انسانی است یاد کردیم و گفتیم که بیشترین ریسک و خطر در زمینه سلامت را این گونه ریزگردها ایجاد می نمایند. در این زمینه مردم نمی توانند مطلقا تمامی قصور و تقصیرها را بر گردن دولت بیندازند چرا که خود جزء عوامل مهم تاثیرگذار تلقی می شوند. وقتی مردم از خودرو تک سرنشین برای جابه جایی در شهر استفاده می کنند؛ زمانی که از سیستم حمل و نقل عمومی بهره نمی برند؛ زمانی که در زمستان آن قدر از منابع گرمازا در خانه استفاده می کنند که مجبور به پوشش تابستانی در خانه هایشان می شوند. این عادات نیازمند تغییر است.
احمدی: البته در بسیاری از موارد زمانی که هنوز زیرساخت ها برای استفاده از حمل و نقل عمومی درست نشده است همچنین زمانی که در ساختمان سازی ابزارهای لازم برای عایق بندی ساختمان ها با قیمت و کیفیت لازم در دسترس مردم قرار ندارد و .. طبیعتا مردم به سمت استفاده غلط انرژی و ایجاد ناخوداگاه آلودگی سوق خواهند یافت.
عریض و طویل کردن خیابان ها نشان دهنده موفقیت شهردار نیست
دادوند: ما قصد نداریم مردم یا نهادهای دولتی را در این بین متهم سازیم. صحبت ما ایجاد تعامل میان این دو و برعهده گرفتن مسئولیت هر یک در زمینه محیط زیست است. اینکه چه مردم و چه نهادها تا جایی که امکان پذیر است در قبال حفظ محیط زیست احساس مسئولیت نمایند. در ایران مشکل ترافیک را با طویل و عریض کردن خیابان ها قصد دارند حل نمایند این در حالی است که در اروپا اتفاقا عکس این موضوع اتفاق می افتد. در اروپا با کم کردن خیابان ها سعی دارند معضل ترافیک ایجاد کنند و از طرفی فضای خیابان را در پیاده رو ها و مکان های مختص به استفاده از دوچرخه اختصاص دهند تا مردم ترغیب به استفاده از وسایل نقلیه عمومی و نیز وسایل پاک گردند. در اروپا هزینه ها به جای اینکه به عریض و طویل کردن خیابان ها برای رفت و آمد وسایل نقلیه مردم اختصاص یابد در بخش حمل و نقل عمومی سرمایه گذاری می شود. در بارسلونای اسپانیا بسیاری از خیابان ها در بسته شدن به روی ماشین ها و تبدیل شدن به محل دوچرخه سواری یا پیاده روی هستند. از سوی دیگر گسترش خیابان ها بر روی تغییرات اقلیمی هم تاثیرگذار است. به این صورت که هر اندازه که پهنه آسفالت در یک شهر بیشتر باشد فضای حرارتی بیشتری در شهر ایجاد می شود. آب در این شرایط قدرت نفوذ به زمین را نخواهد داشت. در کشور ما تصور بر این است که هر اندازه در شهری بزرگراه های بیشتری افتتاح شود شهردار آن منطقه موفق تر عمل کرده است! این در حالی است که در اروپا هرگز چنین تصوری نمی شود.
آمار سرسام آور مصرف انرژی در ایران!
کلیشادی: تغییرات نو پدیدی که در بروز بیماری ها در چند سال اخیر به وجود آمده است نشان دهنده تاثیر آلاینده های محیطی بر شیوع این بیماری هاست. بسیاری از مطالعات در سایر کشورها انجام پذیرفته است و لزومی ندارد که ما به اثبات این موضوع بپردازیم. در بحث سلامت مشکلی که وجود دارد مبحث بیومانیتورینگ استکه متاسفانه ما امکان سنجش بیشتر عناصر آلاینده محیطی در بدن انسان را نداریم تا بتوان تاثیر دقیق آلاینده ها بر سلامتی یا اقدامات اصلاحی در رابطه با کاهش آلاینده ها را بر ارتقای سلامت نشان داد. در تمتمی برنامه ریزی ها باید در نظر داشت که تمام اقداماتی که در حال انجام شدن است چه در مورد جنگل ها و چه در مورد شهرسازی، مترو و ... به هر حال مصرف کننده نهایی جامعه است و باید به سلامت این مصرف کننده نهایی توجه نشان داد و بر این مسئله در هر مرحله از پیشبرد تمامی این طرح ها و پروژه ها تمرکز کرد.در مبحث بیومانیتورینگ اقداماتی در سطح استان مطرح شده که متاسفانه هنوز به مرحله اجرا در نیامده است. از طرفی لازم است تعداد دستگاه های سنجش را افزایش دهیم همچنین سنجش آلاینده ها را تقویت کنیم و در سطح جزئی تر و دقیق تر اقدام به پایش آلودگی نماییم. نگرش بیشتر مردم این است که رفع معضل آلودگی هوا یک موضوع صرفا دولت محور است ، در حالی که ایجاد یا رفع بخش عمده ای از مشکلات محیط زیستی بر می گردد به مردم! باید جامعه را آگاه کرد که خودشان در این زمینه چه اقداماتی را می توانند انجام دهند. بحث آلاینده های درون منزل تا حد زیادی توسط خانواده ها قابل کنترل است. مردم باید متوجه باشند که خود عامل ایجاد آلایندگی در خانه نباشند. به عنوان مثال شاهدیم که در طول روز مردم از انواع اسپری ها در منزل استفاده می کنند؛ اقدام به روشن کردن عود و ... می کنند. ما باید به اصلاح این نگرش بپردازیم که مردم آلودگی هوا را صرفا مختص به بیرون از خانه تصور می کنند این در حالی است که گاه با اقدامات نادرست افراد درون خانه می تواند به محیطی آلوده تر از بیرون خانه تبدیل شود. از سوی دیگر، مردم ما بیش از حد به مصرف انرژی می پردازند، بسیاری بر این باور هستند که مصرف انرژی بیشتر نشانه ی رفاه بیشتر آنهاست و نمونه ی آن را می توان در گرم کردن بیش از حد منازل و محیط های کار در فصل های سرد و بالعکس سردکردن بیش از حد محیط در فصل های گرم مشاهده کرد، پدیده ای که در کشورهایی که به لحاظ اقتصادی در وضعیت مناسب تر و رفاه بیشتری هستند متداول نیست.
دادوند: ایران به عنوان چهاردهمین کشور تولید کننده گازهای گلخانه ای در جهان شناخته شده است و این موضوع واقعا به لحاظ رتبه بندی در میزان آلایندگی بسیار رقم وحشتناکی است. ما با جمعیت 70 میلیونی در رتبه چهاردهم دنیا قرار گرفته ایم و این موضوع فاجعه است و نیازمند فرهنگ سازی و همکاری مردم و دولت برای مصرف بهینه انرژی است.
نگرش های فرهنگی جامعه را تغییر دهیم
کلیشادی: برخی از ما صرفا به انتقاد از کیفیت هوای موجود و آلودگی هوا در کشور می پردازیم اما خودمان حاضر نیستند به نوبه خود سهم کوچکی در حفظ محیط زیست و کاهش آلودگی هوا داشته باشیم. مردم ما با یک نگرش اشتباه تصور می کنند که هر اندازه بیشتر مصرف کنند مرفه تر هستند این در حالی است که در کشورهای صنعتی دنیاچنین نگرشی حاکم نیست و از طرفی آن قدر اقتصادی با منابع موجود برخورد می کنند تا مردم به استفاده کمتری از این منابع بپردازند. علاوه بر این مطابق با گزارش نهادهای بین المللی، ایران در مصرف بی رویه مواد غذایی و دور ریز کردن آن نیز در سطح جهانی رتبه دارد که این موضوع خود عامل مصرف بیشتر انرژی و ایجاد آلودگی خواهد بود. ما باید در حوزه محیط زیست در ابتدای امر به اصلاح نگرش های فرهنگی جامعه بپردازیم. از سوی دیگر ما نتوانسته ایم به فرزندان خود از همان کودکی شیوه درست مصرف کردن را آموزش دهیم. لازم است فرهنگ درست مصرف کردن انرژی از همان ابتدا نه در قالب باید و نباید های شعارگونه بلکه به صورت عملی به فرزندان آموزش داده شود.توسعه دولت الکترونیک هم سبب میشود فرد نیازی به بیرون رفتن جهت انجام کارهای مختلف اداری نداشته باشد و این امر بسیار کمک کننده است.
نقش رسانه ها در مدیریت بحران های زیست محیطی
احمدی: عده ای به نقد کار ضعیف رسانهای درباره بحران های محیط زیستی پرداخته اند. به نظر شما نقش رسانه ها در مدیریت هر چه بهتر بحران های این چنینی چیست؟
حاجی زاده: معتقدم که رسانه ها در آگاهی بخشی به مردم در زمینه بحران ریزگردها کم کاری کرده اند. در همه جا این موضوع مطرح شده است که سبک زندگی ما با محیط زیست مغایرت دارد و این موضوع مربوط به زمان اخیر نیست بلکه موضوع این است که ما به این نوع سبک زندگی سالهاست که به غلط عادت کرده ایم. دانش زیست محیطی ما و اطلاع از تاثیر آن بر وضعیت سلامتی مان محدود و ناچیز است. حتی در میان تحصیلکرده های ما نیز فقر اطلاعات محیط زیستی وجود دارد. چه کسی باید در این زمینه اطلاع رسانی کند؟ رسانه ها به وظیفه خطیر خود در این زمینه عمل نکرده اند. این رسانه ها هستند که بایست از همان دوران کودکی در این ارتباط به افراد اطلاعات لازم را ارایه دهند.
کلیشادی: حتی در سیستم آموزشی ما این انتقال اطلاعات محیط زیستی وجود ندارد. حتی دانشجوی رشته پزشکی ما در ارتباط با آثار محیط زیست بر سلامتی آموزش مدونی دریافت نمی کند و طبعا اطلاعات چندانی در این زمینه نخواهد داشت.
دادوند: بله بایست از دوران کودکی به افراد آموزش داد. واحد های درسی که در ارتباط با محیط زیست باشد باید در مدارس نهادینه شود و فرهنگ سازی در کودکان اهمیت ویژه ای دارد. این فرهنگ سازی در کودکان کمتر نقش رسانه است و بیشتر بر عهده سیستم آموزش و پرورش می باشد.
فرهادیان: شاید باید اعتراف کرد که در سالهای اخیر توجه بیشتری به حوزه محیط زیست شده است اما هنوز برطرف کننده نیازهای امروز جامعه ما نیست. در اینکه رویکردها در جامعه ما تغییر کرده است شکی نیست اما تا حد استانداردهای جهانی بسیار فاصله وجود دارد.
چه باید کرد؟
احمدی: روزنامه نسل فردا به عنوان یک رسانه این سوال را می پرسد که در شرایطی که فرد وارد فضای جامعه می شود و متوجه وجود ریزگردها و سایر آلاینده ها می شود دقیق باید چه اقداماتی را در حوزه مدیریت سلامت خود و خانواده اش انجام دهد؟
حاجی زاده: این موضوع تنها نباید در روزنامه یا تلویزیون مطرح شود. انواع و اقسام منابع رسانه ای وسایت های اینترنتی باید به کار گرفته شود و در این زمینه به مردم آگاهی رسانی شود.
کلیشادی : البته این آگاهی بخشی نباید به صورتی باشد که درمردم ایجاد هراس و اضطراب کند. اینکه بروز هر بیماری را به مسئله ریزگردها ربط بدهیم هم اشتباه است. آگاهی بخشی در این زمینه باید بیشتر به صورت کاهش مواجهه با آلاینده های محیطی و مقابله با عوارض آنها از طریق شیوه زندگی سالم و مدیریت در تغذیه فرد باشد. عوارض آلاینده های هوا بر سلامتی بیشتر از طریق افزایش اکسیداسیون سلولی است و برخی مطالعات نشان داده اند که استفاده از مواد غذایی سرشار از آنتی اکسیدان ممکن است در کاهش عوارض آلاینده ها بر سلامتی نقش داشته باشند، به عنوان مثال مصرف انواع سبزی و میوه بویژه سبزیجاتی که رنگ زرد مایل به نارنجی دارند یا سبزیجاتی که رنگ سبز تیره دارند در چنین شرایطی می توانند بسیار کمک کننده باشند.در شرایط آلودگی هوا و بحران ریزگردها بایست فرد از آب فراوان استفاده کند. همچنین استفاده از شیر و لبنیات حاوی پروبیوتیک می تواند عامل تاثیر گذار مثبت در کاهش عوارض ناشی از تنفس آلاینده های هوا باشد.
از ماسک های معمولی استفاده نکنید
حاجی زاده: اینکه بسیاری از افراد در شرایط آلودگی هوا اقدام به استفاده از ماسک های معمولی می کنند باید بگویم که استفاده از ماسک های معمولی نه تنها مفید نیست بلکه مضر هم می تواند باشد به این دلیل که آلودگی ها را فیلتر نمی کند و اتفاقا موجب بسته شدن راه تنفس و تجمع آلودگی در ماسک می شود که این موضوع آسیب رسان است.اکثر مردم در شرایط آلودگی هوا از ماسک های معمولی استفاده می کنند. این ماسک ها به هیچ وجه نمی توانند مانع از تنفس آلودگی هوا توسط فرد شوند. ماسک های FFP1- FFP2- FFP3- N95 در بین این ماسک ها FFP2 آغشته به جاذب کربن فعال و دارای سوپاپ هوا ماسکی است که موثر است که در کشورهای اروپایی از آن استفاده می کنند.ماسک FFP2 که سوپاپ هوا داشته باشد و آغشته به جاذب کربن فعال باشد مناسب است که البته عمر آن یک تا دو روز است و قیمت آن گران است.
احمدی: حداقل ماسکی را معرفی کنید که هم در دسترس باشد و هم قیمت آن برای استفاده عموم مردم در شرایط بحران ریزگردها مناسب باشد
حاجی زاده: ماسک FFP2کربن و سوپاپ دار مناسب ترین ماسک در این شرایط است که افرادی که ناگزیر از استفاده از آن هستند چه به دلیل شغلشان و چه به دلیل مشکلات تنفسی بهتر است از این ماسک استفاده نمایند. پلیس های راهنمایی و رانندگی که ناچارند بر سر چهار راه ها بایستند باید از چنین ماسکی استفاده کنند.
اصفهان به عنوان شهری آلوده
جلالیان: اصفهان از نظر آلودگی هوا در وضعیت بدی قرار گرفته است. باید اصفهان را به عنوان یک شهر آلوده که هم دارای ریزگرد طبیعی است و هم ریزگرد های با منشأ انسانی مطرح کنیم. باید در این زمینه اطلاع رسانی کرد. مردم ما باید بدانند در این شرایط چه کار کنند. تهویه منازلشان از چه طریقی و به چه نحوی باید صورت پذیرد.
کولرهای آبی و مکش ریزگردها به داخل خانه
فرهادیان: مردم باید در این شرایط از فعالیت های بدنی و ورزشی در محیط های باز خودداری کنند. سیستم تهویه اگر از کولر های آبی استفاده می شود به دلیل اینکه کولر های آبی به مکش هوا می پردازد اگر چه این مکش از یک ماکرو فیلتر در کولر عبور می کند اما این ماکرو فیلتر نقشی در تصفیه ریزگردها ندارد و این ذرات را مستقیما وارد فضای داخلی منزل می کند. که می توان در صورت امکان از سیستم های خنک کننده جایگزین استفاده کرد.
میزان استفاده از سبزیجات را افزایش دهید
دادوند: همان طور که دکتر فرهادیان فرمودند باید از یک سو میزان مواجه فرد با هوای آلوده را کاهش داد به این صورت که زمانی که اپیزود آلودگی هوا شدت یافته است بهتر است افراد کمتر وارد مکان های عمومی شوند؛ کمتر پیاده روی کنند و کمتر ورزش کنند. سوال دیگر این است که در صورتی که فرد با هوای آلوده و یا ریزگردها مواجه داشت چگونه می تواند اثر گذاری آن را کاهش دهد؟ همانطور که اشاره شد، مطالعات جدید نشان می دهند در شرایطی که دو گروه میزان مواجه برابر داشته اند اما گروهی به استفاده از میوه جات و سبزیجات تازه اقدام کرده است میزان تاثیرات منفی آلودگی هوا و ریزگردها بر این گروه کمتر بوده است.
از پنجره های دو جداره بهره ببرید
فرهادیان: در زمینه عایق بندی منازل نیز باید به تغییر نگرش در این زمینه بپردازیم. بسیاری تصور می کنند که پنجره های دو جداره تنها مربوط به ذخیره انرژی و افزایش گرمایش منازل است این در حالی است که پنجره دو جداره حتی بر سرمایش منازل نیز تاثیرگذار است و باعث می شود فضای داخلی منزل کمتر تحت تاثیر گرمای بیرون از منزل قرار بگیرد.
حاجی زاده: بله استفاده از پنجره های دو جداره و دیوارهای عایق در منازلی که سیستم تهویه مطبوع ندارند سبب می شود میزان تعویض هوا کمتر شود. حداقل نرخ تعویض هوای مناسب در منازل ما در حالت عادی چهار بار در ساعت است که استفاده از پنجره های دو جداره این نرخ را به حدود دو بار در ساعت تقلیل میدهد. این امر در شرایط بحرانی از ورود بیش از حد هوای آلوده بیرون به داخل منازل جلوگیری می کند.
فرهادیان: از یک منظر دیگر نیز می توان به این موضوع نگاه کرد. در حال حاضر حوزه فناوری به سمتی حرکت می کند که هوای داخل منزل یا محیط های بسته را تصفیه کند و هوای تمیز را در اختیار مصرف کننده قرار دهد. ما از این موضوع و استفاده از فناوری های نوین در مراکز عمومی، بیمارستان ها و مدارس غفلت کرده ایم. هر اندازه هوا بیشتر تصفیه شود میزان بیماری ها کمتر است و بالعکس!
افزایش رطوبت، کاهش آلودگی
حاجی زاده: تنظیم رطوبت منازل نکته بسیار مهمی است که مغفول مانده است. مطالعاتی که در این زمینه داشته ایم نشان داده است با افزایش درصد رطوبت میزان آلودگی هوای داخل منازل بطور قابل توجهی کاهش می یابد .
تدابیری که عملیاتی نمی شوند!
فرهادیان: باید در روزهای خاص که درگیر بحران ریزگرد یا آلودگی هوا هستیم میزان فعالیت مراکز صنعتی دارای مجوز تغییر کند. مدیریت بحران استانداری ها در شرایط بحران حضور ریزگردها به این موضوع توجه نمایند. می توان این محدویت ها را برای بخش صنعت اعمال کرد و از آنها خواست که در شرایط خاص ، فعالیت های خود را متوقف کنند. حتی در ناوگان حمل و نقل وسایل شخصی هم می توان محدودیت های خاصی را در این شرایط اعمال کرد. ما در شرایط آلودگی هوا و وارونگی هوا شاید برخی از این موارد را اعمال کرده ایم اما در شرایط بحران حضور ریزگردها از این تدابیر غافل مانده ایم.
حاجی زاده: در برخی کشورها ، مثلا کانادا فعالیت برخی از صنایع شیفتی است. به این معنا که به برخی از این صنایع اجازه داده شده است که تنها صبح ها کار کنند و به برخی دیگر مجوز کار کردن در شیفت بعد از ظهر داده شده است تا آلودگی حاصل از آنها قابل کنترل بوده و باعث تراکم آلاینده ها در یک زمان خاص نشوند.
فرهادیان: اثر آلودگی ها در زمانی که ریزگردها وجود دارد ممکن است متفاوت باشد ریزگردهایی با جنس رس در زمانی که آلاینده هایی نظیر ساکس، ناکس و ... وجود داشت باشند ظرفیت جذب این عناصر را دارند. بنابراین فعالیت صنایع در شرایطی که ریزگردها وجود دارند می تواند بیشتر بر سلامت مردم تاثیر بگذارند. بنابراین در روزهای خاص که ریزگردها به شهر هجوم آورده اند قطعا لازم است در حوزه صنعت هم تصمیم گیری های خاصی صورت پذیرد. اما متاسفانه هنوز پروتکلی در کشور ما در این زمینه تدوین نشده است.
لزوم تدریس واحد درسی محیط زیست در تمام دانشگاه ها
جلالیان: فرهنگ سازی در زمینه حفظ منابع طبیعی باید در تمامی زمان ها باشد و نه صرفا مختص به هفته منابع طبیعی! این اندازه فیلم و سریال در تلویزیون پخش می شود اما جای خالی این فرهنگ سازی در تمامی آنها مشاهده می شود. در رسانه های ما تا چه اندازه به فرهنگ سازی در زمینه مصرف آب پرداخته می شود. ما در وضعیت بحرانی در این زمینه به سر می بریم. این فرهنگ سازی باید از کودکستان شروع شود و تا دانشگاه و سالهای بعد ادامه یابد. یک مهندس معدن، یک قاضی، یک پزشک، یک معلم و ... همه باید به اهمیت محیط زیست واقف باشند. باید در تمامی رشته ها واحدهایی در ارتباط با درک محیط زیست و اهمیت محیط زیست ارایه شود و فرهنگ سازی شود.
حاجی زاده: صدا و سیما به عنوان یک رسانه ملیمی تواند با برخورداری از منابع مالی مکفی به جای صرف زمان به موضوات تبلیغاتی غیر مفید به عموم جامعه نظیر تبلیغ پفک و چیبس که برای سلامتی هم مناسب نیستند در زمینه حفظ محیط زیست و افزایش دانش زیست محیطی مردم تبلیغاتی داشته باشد.
فرهادیان: از نقش شهرداری هم در بحث آگاهی بخشی در زمینه ریزگردها نباید غافل شد. کمیته فرهنگی شهرداری باید در این زمینه به مردم اطلاع رسانی کند و شیوه مقابله با ریزگردها را آموزش دهد.
می توان بحران ریزگردها را در اصفهان مدیریت کرد
جلالیان: در هر صورت باید بگویم که اصفهان متاثر از ریزگردهاست و درصد غلظت آن هم بالاست. مدیریت بحران ریزگردها با منشأ داخلی امکان پذیر است مخصوصا در ارتباط با شرق اصفهان. مهم ترین اقدامی که در این ارتباط می توان انجام داد بستن معادن گچ است که بیش از سی سال است مشغول بهره برداری از آن هستند.70 کوره گچ پزی در منطقه سگزی وجود دارد که هر کدام یک تن گرد و غبار ایجاد می نمایند که در کل روزانه 70 تن گرد و غبار به سمت شهر روانه می کنند. فرودگاه شهید بهشتی و پایگاه شهید بابایی، راه آهن، تاسیساتی که در شرق اصفهان مستقر هستند همه این موارد در یک مجموعه اکوسیستم شکننده و بحرانی وجود دارند. از همین جا به عنوان یک محقق در زمینه محیط زیست اعلام می کنم که اصفهان به یک بحران زیست محیطی مبتلا شده است و باید در فکر راه چاره ای برای حل این بحران زیست محیطی بود. همچنین مطالعات انجام شده نشان می دهد که نرخ فرونشست ریزگرد در منطقه اصفهان 61 تن در کیلومتر مربع در سال است درصورتی که در تالاب گاوخونی حدود 50 تن در کیلومتر مربع در سال است این در حالی است که در فلوریدا امریکا 2/1 تن در کیلومتر مربع در سال، در اسپانیا 5 تن در کیلومتر مربع در سال است. در یزد حدود 70 تن در کیلومتر مربع در سال نرخ فرونشست است.
فرهادیان: احتمال وجود آلودگی میکروبی در گرد و غبار منازل وجود دارد بنابراین حتی دستمالی هم که بانوان جهت گرد گیری استفاده می کنند ممکن است سرشار از آلاینده ها باشد که در بعضی موارد می تواند عاملی برای بیماری باشد.
تاثیر ریزگردها بر زنان باردار
دادوند: مطالعاتی داشته ام در زمینه تاثیر گذاری ریزگردها بر سلامت مادران باردار و جنین که این مطالعات نشان داد مادران بارداری که با ریزگردها مواجه می شوند شانس اینکه نوزاد آنها در هنگام تولد دچار کمبود وزن شوند بیشتر می شود.
کلیشادی: در این رابطه باید در نظر داشت که زمانی هم که وزن نوزاد در حین تولد کم باشد بیشتر مستعد ابتلا به انواع بیماری هاست. این افراد در سنین بزرگسالی بیشتر در معرض ابتلا به بیماری های قلبی – عروقی، دیابت ، پرفشاری خون و یا چاقی هستند. در واقع وزن کم در حین تولد که می تواند تا حدی متثر از شرایط آلاینده های محیطی باشد ،آغاز کننده مشکلات بعدی در حوزه سلامت فرد است.
تاثیر محیط فیزیکی مدارس بر رشد ذهنی دانش آموزان
دادوند: تحقیق دیگر من بر روی 40 مدرسه در بارسلون بود که در طول یک سال چهار مرتبه رشد ذهنی دانش آموزان را با تست های کامپیوتری دقیق اندازه گرفتیم در طی این تحقیقات نشان داده شد که در مدارسی که سطح آلودگی هوا بالاتر بود, میزان رشد ذهنی دانش آموزان کند تر بود. امروز بر روی فیلتر کردن هوای مدارس در سراسر دنیا تحقیقات مهمی در حال انجام است. در طی مطالعه دیگری نشان دادیم که مدارسی که فضای سبز بیشتری دارند روند رشد ذهنی دانش آموزان در آن بهتر و سریع تر صورت می پذیرد. این تاثیر تنها به خاطر بهبود کیفیت هوا در مدارس سبزتر نبوده است بلکه به لحاظ بصری تماشای رنگ سبز باعث کاهش استرس و اضطراب در افراد می شود در نتیجه میزان تمرکز افزاد بهبود خواهد یافت. از طرفی وجود فضای سبز منجر به تحرک و فعالیت بدنی بیشتر دانش آموزان در قالب بازی هایی که می کنند می شود. فعالیت بدنی منجر به افزایش رشد ذهنی در افراد می شود. از طرفی این فضای سبز آلودگی صوتی و آلودگی هوا را کاهش می دهد که در نتیجه رشد ذهنی دانش آموزان را منجر می شود.
کمبود بودجه در حوزه محیط زیست
فرهادیان: در حوزه محیط زیست منابع مالی و بودجه ای که دولت اختصاص می دهد بسیار تعیین کننده و تاثیر گذار در تحقیقات زیست محیطی می باشد. این سوال مهم را باید بپرسیم که در ارتباط با بحران ریزگردها واقعا چند پروژه علمی کلان در سطح ملی در ارتباط با ریزگردها داشته ایم؟ چند نفر از دانشمندان و صاحب نظران در این حوزه کار دقیق علمی در این زمینه انجام داده اند تا نتایج برون دادهای تحقیقاتی شان منجر به اقدامات نتیجه بخش در زمینه رفع بحران ریزگردها شده باشد؟!
دادوند: در اروپا و امریکای شمالی هر سیاستی که باعث بهبود وضعیت محیط زیست انجام می شود در پس آن کلی تحقیق وجود دارد. تا زمانی که در کشورمان تحقیقات با دقت تمام و به صورت محلی انجام نشود نمی توانیم سیاستگذاران را برای ایجاد تغییر قانع کرد. اگر مثلا کشور اسپانیا تصمیم می گیرد که فضای سبز مدارس خود را گسترش دهد این تصمیم گیری بر اساس یک تحقیق کاملا علمی است نه براساس حدس و گمان!
تالاب گاوخونی و پتانسیل ایجاد ریزگرد
جلالیان: مطالعاتی که بر روی تالاب گاوخونی انجام داده ام نشان داده است این تالاب پتانسیل تولید ریزگرد دارد و در قسمت های شرقی و شمالی تالاب که بافت خاک سنگین است پتانسیل آن را دارد که به صورت چشمه های ریزگرد درآید. ولی به علت اینکه هنوز رطوبت در این منطقه وجود دارد و وجود سله نمکی خیلی فعال نشده است. اما این پتانسیل وجود دارد که اگر این منطقه احیا نشود و حق آبه زیست محیطی اش به آن داده نشود ظرف مدت کوتاهی به شکل چشمه های ریزگرد در خواهد آمد که هم کادمیوم دارد هم سرب و هم روی و با بادهای شرقی- غربی می تواند به سطح شهر انتقال یابد. علاوه بر آن می تواند سونامی کلرور سدیم ایجاد نماید که می تواند منجر به خشک شدن اراضی کشاورزی شود و همچنین مشکلات تنفسی، پوستی و چشمی ایجاد نماید.توصیه میکنم تالاب گاوخونی مرتبا توسط اداره کل محیط زیست پایش شود. اعتقاد من بر این است که ریزگرد اصفهان در مناطق تالاب گاوخونی و سگزی هر دو موضعی و قابل حل است. منطقه سگزی 43 هزار هکتار است که از این مقدار 5 هزار هکتار بسیار فعال است که می توان با مالچ پاشی یا مالچ رسی و استقرار پوشش گیاهی این مشکل را کنترل کرد. ما به صورت خیلی شدید در اصفهان درگیر ریزگردهای غرب نیستیم. برداشت بی رویه آب از سفره های آب زیرزمینی سبب نشست زمین می شود. طی تحقیقات به عمل آمده توسط سازمان زمین شناسی کل کشور برآورد شده است که بین 15 تا 30 سانتی متر در سال اصفهان نشست پیدا کرده است. این اتفاق در شهری که سرشار از آثار باستانی است واقعا فاجعه ساز و آسیب زاست. برداشت بی رویه از سفره های آب زیرزمینی و نشست زمین خود عاملی برای بیابان زایی و ایجاد بحران ریزگرد است.
بر حل مشکل ریزگردهای با منشاء ترافیک و صنعت تمرکز کنیم
حاجی زاده: ما باید مسائل و مشکلات مربوط به آلودگی هوا را به صورت موازی حل کنیم.ریزگردها با منشأ فرامرزی مشکل ساز است اما اگر تواتر یا مدت زمان وقوع آن را در نظر بگیریم نسبت به ریزگردها با منشأ داخلی که پیوسته از خودروها و صنایع در طول سال وارد جو می شوند از اهمیت کمتری برخوردارند. بنابراین باید عمده تمرکز خود را بر حل و فصل بحران ریزگرد با منشأ داخلی داشته باشیم.باید بیشترین تمرکز خود را بر روی آلاینده های ترافیکی و خودروها داشته باشیم که ماهیت فوق العاده خطرناکی دارند. همچنین باید در رسانه ها و مراکز آموزشی به این موضوع بیشتر پرداخته شود و فرهنگ سازی صورت پذیرد.
دادوند: در سطح اصفهان عمده مسئله ما همان طور که دکتر به آن اشاره کردند ریزگردهای خارجی نیستند بلکه ریزگردهای محلی هستند و هیاهوی ناشی از ریزگردهای خارجی نباید منجر به منحرف شدن توجه ها از مسئله آلودگی هوای اصفهان با منشأ داخلی و صنعتی شود.
لزوم تجهیز آزمایشگاه های مرجع
فرهادیان: تاکید دوباره بر ضرورت تجهیز آزمایشگاه مرجع برای کنترل آلودگی هوا در مناطق مختلف علی الخصوص در شهرهای صنعتی و پر جمعیت است که باید مسئولین و سیاست گذاران به آن به طور ویژه توجه نشان دهند.دومین نکته هم توجه به تدوین ضوابط زیست محیطی بصورت محلی و استانی می باشد.
نفس کشیدن یا نکشیدن انتخابی نیست
کلیشادی: در پایان باید بگویم که خوشحالم از اینکه در سالهای اخیر توجه سازمان ها و نهادهای مختلف نسبت به محیط زیست جایگاه ویژه ای یافته است اما امیدوارم این میزان توجه در اولویت قرار گیرد. در حوزه سلامت برخی از موارد کاملا انتخابی است و اراده مردم در آن تاثیر گذار است. اینکه مردم تصمیم بگیرند نوشابه بخورند یا نخورند اما در مورد هوا مردم حق انتخاب ندارند و در کشور باید به این موضوع توجه ویژه مبذول شود و مباحث کنترل آلودگی هوا در اولویت قرارگیرد. از سوی دیگر باید به فرهنگ سازی در این زمینه پرداخته شود تا مردم به نقش خود در کنترل چنین بحران هایی واقف باشند و قدم های اساسی در این زمینه بردارند. باید امکانات لازم برای تحقیقات علمی در زمینه بحران آلودگی هوا و ریزگردها به محققان و کارشناسان حوزه مربوطه اختصاص یابد تا دقیقا مشخص شود آلودگی چه تاثیری بر سلامت مردم دارد و با چه اقداماتی کدام یک از این تاثیرات رفع خواهد شد. امیدوارم با هماهنگی میان نهاد های مختلف و همکاری مردم هر چه زودتر معضل آلودگی هوا در حد مطلوب کنترل شود.